ابوعلی سینا را چرا همه دنیا بیش از ما می شناسند و به او احترام می گذارند؟

ابن سینا با گستردگی و غنای آثارش، باز هم به برکت علمای عادل و نامدار غربی که روزها و شبهای خود را صرف مطالعه آثار این معجزه می کردند، همواره در شرق، در غرب مشاهده شده است. پاسخ به سوالات علمی و فلسفی روز برای تمام سنین.

تقریباً در تمام کشورهای بزرگ جهان از ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه گرفته تا الجزایر، هند، پاکستان و همچنین ابن سینا برگزار شده است. آثار ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آثاری که در ایران نوشتیم نیست.

یکی از دروس اجباری ما در فلسفه دکارت، اوایل انقلاب، در سال های جنگ اجباری بود که در فرانسه در دانشگاه ژوزف تحصیل می کردم. استاد ما دکتر دومینیک لوکور، یکی از دارتندرهای برجسته فرانسه بود که این درس را تدریس کرد. روز اول درس سوالی پرسید. “چرا دکارت با دیگر فیلسوفان فرانسوی چه قبل و چه بعد از خود متفاوت است؟ آیا او واقعا تافته ای جداست؟” بگذارید در پرانتز بگویم که فرانسوی ها همیشه خود را عقل گرا معرفی کرده اند، عقل گرایی نیز به دکارت نسبت داده می شود.

در کلاس درس نسبت به این موضوع سکوت شد. برخی از دانشجویان پاسخی دادند که مورد قبول استاد قرار نگرفت. بعد خود معلم با جواب عجیبش کلاس را از تنش بیرون آورد که برای من هم تعجب آور بود. آن روزها مصادف با اولین روزهای انقلاب و جنگ اجباری بود، رسانه های فرانسوی فرانسه شبانه روز اخبار جنگ و انقلاب ایران را به تفصیل پخش می کردند و به تفصیل به بحث می پرداختند. معلم گفت. «اگر ریشه عناصر انقلاب ایران را جست‌وجو کنید، متوجه می‌شوید که مذهب تشیع که بر خلاف دیگر مذاهب اسلامی انقلابی است، همواره با پادشاهان و حاکمان در ستیز بوده، آنها را به رسمیت نشناخته است. مذهب بزرگ انقلابی شیعه متعلق به فیلسوف بزرگ ایرانی ابن سینا است که غرب قرون وسطی دانش و فلسفه خود را مدیون اوست. وی به دلیل تعلق به این مذهب انقلابی با حاکمان زمان خود به قدرت رسید، از شهر و دیار تبعید شد.

او ادامه داد. «من فکر می کنم دکارت که خواننده آثار لاتین فلسفی ابن سینا بود، تأثیر سلف ایرانی خود را نه تنها در علم و فلسفه، بلکه در نحوه زندگی او نیز داشت. تحت تأثیر انسان تحت تأثیر آثار فلسفی ابن سینا. در کنار این بهره برداری علمی ـ فلسفی، می بینیم که دکارت در طول زندگی خود بی قرار بود؛ او از شهری به شهر دیگر، از کشوری به کشور دیگر می گریخت تا خانه ای امن بیابد، در سایه آن تحقیق کند. می خواهد از ابن سینا الگو بگیرد. »

سر کلاس از اینکه استاد اینقدر از ابن سینا تعریف کرد بسیار خوشحال شدم، اما از اینکه ما ایرانی ها نتوانستیم اثر فرانسوی دکارت را برای ابن سینا نمونه برداری کنیم، متاسف شدم. این موضوع باعث شد که به فکر نوشتن کتابی درباره ابن سینا با نگاهی جدید به پروژه تحقیقاتی آینده ام باشم.

پس از فارغ التحصیلی برای تدریس در دانشگاه صنعتی شریف، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به ایران بازگشتم و در ایران به تحصیل معارف اسلامی پرداختم. در آن زمان دکتر مهدی گلشنی ریاست پژوهشکده علمی را بر عهده داشت، چند ویژه نامه درباره خیام و خواجه نصیر منتشر کردم. پس از آن پروژه ابن سینا را برعهده گرفتم و قبل از چاپ کتاب از داخل و خارج ایران مقالاتی درخواست کردم. تا پیش از این، علمای بزرگ ابن سینا بیشتر به عرفان مسائل متافیزیکی ابن سینا پرداخته بودند. اگر قرار باشد در غرب جنبه های دیگری از ابن سینا مانند ریاضیات، نجوم، کیهان شناسی، موسیقی بررسی شود، برای ترجمه این آثار به ابن سینای امروزی کشورم مراجعه می کنم. نویسندگان و مترجمان این کتاب از نویسندگان برجسته و صاحب نظر در حوزه پژوهشی خود هستند. متاسفانه در جریان تیراژ این کتاب، نویسنده ایرانی دکتر ساسان سپنتا و نویسنده فرانسوی آقای مائورو زونتا درگذشت. آنها گفتند که نمی توانند شاهد انتشار مقاله خود باشند.

نویسنده یکی از مقالات، آقای قاسم فینیانوس، به دلیل حمله گروه های تروریستی ILIP سیر به سوریه، محل سابق خود را ترک کرده است، اکنون از او اطلاعی ندارم. یکی از مقالات خوب این کتاب متعلق به دکتر گلشنی شاگرد ایشان دکتر جمالی است که به رابطه آگاهی، اندیشه و مغز از دیدگاه ابن سینا می پردازد. در مورد آثار نجومی ابن سینا نیز دو مقاله نوشته ام که یکی فارسی و دیگری به زبان فرانسه است که امیدوارم مورد بحث قرار گیرد. همچنین مقالاتی در زمینه منطق مدالیته ها از دیدگاه ابن سینا توسط منطق دانان خارجی داریم که توسط اساتید ایرانی به فارسی ترجمه شده است.

دلیل انتخاب کتابی درباره ابن سینا نه تنها شناخت ابن سینا، بلکه نقشی بود که این نابغه بزرگ در تمدن اسلامی داشت. او الگوی یک تمدن تنهایی است، مهم نیست که چگونه به آن نگاه کنید. مثلاً اگر زندگی نامه برخی از علما را چه در شرق و چه در غرب مطالعه کنید، می بینید که برای پیشبرد اهداف علمی، گاه مجبور بوده اند از خواسته های قلبی خود دست بردارند و به دستور شاهان یا شاهان عمل کنند. ما حاکمان زیادی داریم که نیازی به ذکر نام آنها نمی بینم. عده ای که فقط علم داشتند و از اخلاق و دین و زندگی مادی و دارایی های دنیوی محروم بودند، علم خود را در خدمت دشمنان بشریت به کار گرفتند.

یکی دیگر از ویژگی های ابن سینا این بود که علوم روزگار او را احاطه کرده بود. امروزه به دلیل گسترش علم و پیدایش دانش جدید، عده‌ای تصور می‌کنند که بر خلاف گذشته فقط باید در یک علم تخصص داشت، زندگی انسان برای مطالعه چندین علم کافی نیست. اما آنها همچنین اغلب در نوآوری و تحصیل در همان زمینه تخصصی شکست می خورند. من با برخی از این اساتید هم در دانشگاه صنعتی شریف و هم در دانشگاه های دیگر آشنا شده ام و متوجه شده ام که آنها نه تنها از موضوعات اصلی ادبیات، دین، فلسفه یا سیاست کشورشان بی اطلاع هستند. آنها همچنین فاقد ابتکار عمل در زمینه تخصصی خود هستند. مثلاً من استادی در ریاضیات می شناسم که جبری است اما به بحث هندسی نمی پردازد؛ برعکس، اگر ابن سینا را مطالعه کنید، از علوم مختلف اطرافش متحیر می شوید.

دانشگاه صنعتی شریف و “استاد کرسی فلسفه علم این دانشگاه نامه ای مبنی بر لزوم توجه بیشتر به اندازه ناشناخته این دانشمند بزرگ برای ما ارسال کرده است که در ادامه می خوانید.” ما ایرانی ها بزرگان علمی و فلسفی خود را به طور کلی نمی شناسیم، ابن سینا را به طور خاص نمی شناسیم، همان طور که باید بدانیم فقدان آن دانش ما را از ارائه محصولات ارزشمند خود در بازار جهانی باز داشته است. از طرفی غربی ها در این موضوع از ما پیشی گرفته اند. ابن سینا با گستردگی و غنای آثارش، باز هم به برکت علمای عادل و نامدار غربی که شب و روز خود را صرف مطالعه آثار این معجزه کرده اند، همواره در شرق و غرب مشاهده شده است. پاسخ به سوالات علمی و فلسفی روز برای تمام سنین. تقریباً در تمام کشورهای بزرگ جهان از ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه گرفته تا الجزایر، هند، پاکستان و همچنین ابن سینا برگزار شده است. آثار ارائه شده در برخی از این سمینارها اصلا قابل مقایسه با آثاری که در ایران نوشتیم نیست. انگیزه اصلی من از تالیف این کتاب ترجمه و چاپ برخی از این مقالات بوده است و شما با بررسی مقالات این کتاب با من موافق خواهید بود.

23302: