مواظب محتوای انیمیشن‌ها برای کودک‌تان باشید

ایسناپلاس – سهیلا صدیقی. شاید برای ما بزرگترها «انیمیشن» یک دنیای فانتزی باشد که فقط برای سرگرمی ایجاد شده است، اما واقعیت این است که برای کودکان، شخصیت های کارتونی بسیار فراتر از یک موجود فانتزی هستند. آنها آنها آن «مرد عنکبوتی» را که از ساختمانی به ساختمان دیگر پرواز می کند، یا «سوپرمن» که قدرت بالایی دارد را نمی شناسند. در واقع، آنها اصلا وجود ندارند. کودک با ذهنی خالی انیمیشن را می بیند و انتخاب «انیمیشن» مناسب برای کودک بر عهده والدین است. اما چگونه می توانیم بفهمیم که انیمیشن برای روان کودک مناسب است؟

پرستو عسگرانژاد (نویسنده و پژوهشگر حوزه انیمیشن) در این باره اطلاعات زیادی دارد که در این گفتگو با ما در میان گذاشت:

من می خواهم بحث خود را از اینجا شروع کنم که چگونه یک والدین آگاه باید یک انیمیشن مناسب برای فرزند خود انتخاب کنند. چگونه یک والدین آگاه برای تغذیه کودک خود برنامه ریزی می کنند؟

اولین چیزی که هر پدر و مادری برای انتخاب انیمیشن برای فرزندش باید بداند این است که باید آن «انیمیشن» را قبلا دیده باشد و البته این پیشنهادی زمان بر و پیچیده خواهد بود. اکثر والدین می گویند که وقت کافی ندارند و برای فرزندانشان انیمیشن بازی می کنند تا بتوانند با خیال راحت به امور شخصی خود برسند. اما واقعیت این است که ما هرگز به فرزندانمان غذایی نمی دهیم که خودمان نچشیده باشیم. بنابراین ما نمی توانیم انیمیشنی را که ندیده ایم به کودک کوچکمان نشان دهیم زیرا آن برنامه قطعا روی روح و روان فرزندمان تاثیر می گذارد و شکل این افکت برای ما مهم است.

البته این پیشنهاد برای والدین امروزی چندان قابل اجرا نیست. زیرا آنها اغلب مشغول هستند و زمان کافی برای پیش نمایش انیمیشن ها ندارند.

اگر والدین مشغله زیادی دارند و نمی توانند قبل از فرزندشان کار را ببینند، می توانند از تحلیلگران و منتقدان در این زمینه کمک بگیرند و از نقدها و یادداشت های این تحلیلگران استفاده کنند و تحقیقات اولیه را روی اثر هنری انجام دهند. اگر این شرایط نبود، انجمنی به نام «انجمن انیمیشن آمریکا» وجود دارد که طبقه بندی آثار سینمایی-انیمیشن را در نظر می گیرد و به مخاطب نشان می دهد. اگر بخواهیم از طریق این سایت اطلاعاتی در مورد انیمیشن به دست آوریم، اولین قدم در انتخاب اثر برای فرزندمان این است که عنوان اثر را جستجو کنیم و ببینیم که اثر چگونه طبقه بندی می شود. در اینجا به چند کلمه اختصاری برخورد می کنیم. علامت اول حرف (گ) است که این کار برای عموم مردم مناسب است و نکته خاصی ندارد. در واقع محصولی بی خطر برای کودک محسوب می شود و خانواده می تواند کاملا آرام باشد. البته باید بگویم شاید این طبقه بندی با موازین اسلامی مطابقت نداشته باشد.

علامت دوم (PG) است و به این معنی است که هنگام مشاهده این اثر، مراقبت و توجه والدین ضروری است. این بدان معناست که شما باید با فرزند خود در مورد شغل صحبت کنید و شاید برای کودک سوالی پیش بیاید.

علامت سوم (-13) است که به این معنی است که در اینجا وارد دنیای خطوط قرمز می شویم و ممکن است انیمیشن صحنه هایی با سیگار کشیدن، فحاشی و محتوای جنسی داشته باشد. پس کودک اصلا نباید آن را ببیند. گاهی فکر می کنیم چون عنوان انیمیشن برای اثر استفاده شده است یعنی از هر نظر برای بچه ها مناسب است. اگر اینطور نیست. اگر به خاطر داشته باشید، مردم باستان از عنوان «کارتون» استفاده می کردند و فکر می کردند که هر کارتون برای کودکان مناسب است، اما اکنون دیگر مفهوم «کارتون» وجود ندارد. ممکن است با یک فیلم ساخته شده برای کودکان مواجه شویم و در عین حال انیمیشنی را ببینیم که اصلا مناسب کودکان نباشد. به عنوان مثال انیمیشن های ژاپنی که امروزه بسیار محبوب هستند برای کودکان مناسب نیستند.

علامت بعدی، حرف (R) به معنای محدودیت است. این بدان معنی است که سیگار کشیدن و رفتار جنسی به وضوح در محل کار وجود دارد.

در نهایت علامت (-18) به این معنی است که هنگام مشاهده کار باید مراقب باشید. وقتی اثری چنین برچسبی دریافت می کند، در واقع اجازه اکران در سینماهای آمریکا را ندارد.

بنابراین والدینی که فرصت پیش نمایش اثر را ندارند می توانند از طریق این وب سایت ها به نشانه ها توجه کنند. باید توجه داشت که چون دین ما اسلام است و فرهنگ ما متفاوت است، شاید این خطوط قرمز برای فرزندان ما چندان امن نباشد. شاید اگر دین ما متفاوت بود این آیات برای ما خیلی راحت بود اما در مواقع اضطراری می توان آن را یک مرجع نسبی دانست.

آیا غیر از این مرجع دیگری وجود دارد؟ آیا لینک فارسی انیمیشن بچه ها هم داریم؟

برای بررسی و معرفی فیلم می توانیم به وب سایت هایی که لینک می دهند مراجعه کنیم. مانند IMDB، Rotten Tomatoes و Metacritic که البته این سایت ها فارسی نیستند و نیاز به دانش نسبی انگلیسی دارند. این سایت ها اطلاعات کلی در مورد کار به ما می دهند و به ما کمک می کنند تا محتوای کار را درک کنیم و از تأثیر آن بر فرزندمان آگاه شویم. به عنوان مثال، من انیمیشن (LUCK) را بدون نظارت به فرزندم نشان دادم و باعث شد فرزندم شانس را باور کند و شکست های خود را به سرنوشت نسبت دهد. این در واقع همان غذایی می شود که ما بدون مزه کردن آن به کودک خود می دهیم.

در مورد سوال شما، اما اگر والدین انگلیسی بلد نیستند، دو وبسایت ایرانی به نام های “کدومو” و “چی خوبه” وجود دارد که تقریباً همان کار نمونه های خارجی را انجام می دهند. یعنی خلاصه ای از کار را با نکات مهم به مخاطب می دهند و حتی پیشنهاد می کنند که بعد از تماشای کار چه سوالاتی را از کودک بپرسند، جدول رتبه بندی هم درست کردند که بر اساس آن بفهمیم چه نوع کار است. ما تجارت داریم

به نظر شما خواندن نقد و تحلیل آثار انیمیشنی که منتقدان تهیه و منتشر می کنند برای والدین چقدر مفید است؟

والدین یک تحلیلگر را پیدا می کنند که جهان بینی، ساختار ذهنی، خط قرمزش به آنها نزدیک است و کارهای او را دنبال می کنند که باعث می شود فرامتن اثر را درک کنند. خواندن مرتب نظرات شغلی به والدین کمک می کند تا دیدگاه ها و نظرات خود را داشته باشند. نباید از تاثیر شخصیت های انیمیشن بر روح و روان کودک خود غافل شویم، از سوی دیگر باید با فضای ذهنی کودکان آشنا باشیم. معمولا بچه ها وقتی کار یک ابرقهرمان را می بینند سعی می کنند شبیه او باشند و اگر من که پدر و مادرم با آن کار بیگانه باشم، شکاف بین من و فرزندم مدام بیشتر می شود. بنابراین آنچه فرزندم می بیند برای من مهم است، همانطور که به دوستانم و کتابی که فرزندم می خواند اهمیت می دهم.

متاسفانه رویکرد اکثر والدین این است که برنامه های کودک را سرگرمی محض می دانند و انیمیشن بدون صحنه های جنسی و الفاظ رکیک را کافی می دانند اما خیلی ها نمی دانند این برنامه ها چه تاثیری بر روح و روان کودک خواهد داشت.

آره؛ متاسفانه خانواده ها نداشتن ماهواره در خانه را کافی می دانند و فکر می کنند فضای امنی را برای کودک فراهم کرده اند. در واقع روح فرزندشان را نادیده می گیرند. چرا؟ زیرا آنها انیمیشن را فقط به عنوان سرگرمی می بینند، نه به عنوان ابزاری که حتی می تواند مضر باشد. ما نسلی هستیم که جلوی تلویزیون رها شدیم و پدر و مادرمان برایمان مهم نبود که ما چه می‌بینیم. ما کوسه و کشتار را در تلویزیون دیدیم و مشکل کسی نبود. همه گفتند بدون صحنه های جنسی کافی است. من حقوق زیادی به والدین می دهم. چون فشار زندگی در آپارتمان بدون معاشرت برایشان آنقدر زیاد است که آن دو ساعت برنامه نویسی بچه ها برایشان گنج است. اما ما همه مثل هم هستیم و من هم این مشکلات را دارم.

مشکل این است که آنها هرگز در مدرسه در این مورد به ما یاد ندادند و فقط به ما تشکل شرعی دادند. تصور کنید جلوی یک ظرف ماکارونی قرار می گیرید و به سادگی می گویند که کافی است سس فلفلی در آن نباشد، اما مقدار کره و ادویه مهم نیست. انیمیشن به اندازه غذا برای روح یک کودک مهم است. انیمیشن خوراک تصویری است که وارد ذهن کودک ما می شود و اگر ورودی های ذهن او را کنترل نکنیم، شاهد تغییر در رفتار او خواهیم بود.

خانم عسگرانژاد! به نظر شما والدینی که از این مقوله بی اطلاع هستند به فرزندان خود آسیب می زنند؟

اولین مشکل این است که افسار تربیت فرزند خود را به دست دیگری سپرده اند که از آگاهی و اختیار آنها خارج است و این بیگانگی کودک را به مبارزه می کشاند. شخصیت های کارتونی الگوی کودکان می شوند و در نهایت فاصله والدین با فرزندان بیشتر می شود.

من فکر می کنم این شکاف خیلی بیشتر از شکاف نسلی بین ما و والدینمان است.

بله درسته. وقتی کوچک بودیم، فرصت خوبی داشتیم که در خیابان بازی کنیم یا با همسایه بازی کنیم. آن زمان تلویزیون فقط دو ساعت برنامه کودک داشت، اما الان تنوع برنامه ها بسیار زیاد است و بچه ها همبازی ندارند. سازندگان نیز از این شکاف ها استفاده می کنند و اهداف سیاسی و اجتماعی خود را دنبال می کنند.

آیا نمونه خاصی از انیمیشنی دارید که با استقبال خوبی روبرو شده باشد اما خانواده ها از پیام های پنهان آن قطعه بی اطلاع باشند؟

آره؛ برای مثال انیمیشن «آرگیلز» اثر بسیار جذابی بود که گرافیک و طیف رنگی عالی داشت و توسط استودیوهای مختلف کپی برداری شد. این کار بسیار ساده است “L. جی. ب. T پشتیبانی می کند. تمرکز اصلی انیمیشن این است که بچه ها از کجا آمده اند. در سکانس آخر که بسیار دراماتیک و زیباست، «سرل ها» بچه ها را با رنگ های بسیار آگاهانه و معنادار به دو خانم یا دو آقا تحویل می دهند و وارد خانه اکثریت خانواده می شوند که مطمئناً سؤالاتی را ایجاد می کند. برای ایده پاکی کودکان؛ خیلی ها به من می گویند تو توهم توطئه داری. کودک فکر می کند این عمه یا عمه است. می گویم بله همان دایی است اما وقتی این صحنه ها زیاد تکرار می شود آشنا می شود و زندگی مشترک دو زن یا دو مرد عادی می شود. ببینید، صحنه ای که ما به دنبال آن هستیم لزوماً در آغوش گرفتن و بوسیدن نیست، چیزی عمیق تر است. ما باید همانطور که به هنر به عنوان رسانه ای برای انتقال پیام نگاه می کنیم به هنر نیز نگاه کنیم. «انیمیشن» فقط یک ابزار سرگرمی نیست. ولی؛ همچنین یک ابزار سرگرمی است.

اجازه دهید من یک مثال بزنم. پس از پخش داستان اسباب بازی 4، جنبشی به نام یک میلیون مادر ایجاد شد. داستان چی بود؟ در پس زمینه تصویر که حتی از نقشه هم کوتاهتر است، دو زن در حال تماشای کودک در مهدکودک هستند. همین شخصیت گمشده در آمریکا جنبشی را به راه انداخت که میلیون ها مادر اعتراض کردند که این صحنه نباید در انیمیشن کودکان باشد. یک گرافیست همیشه دنیای متحرک را با تمام جزئیات خلق می کند و برای هر خلاقیت کوچک هدفی دارد. او می داند که کارش موثر است و اگر به موقع جواب ندهد، کاریکاتوریست ها برای رسیدن به اهدافشان قدم های بیشتری برمی دارند.

انتهای پیام