تسمه تایم چیست؟ از چه موادی ساخته شده است؟
یک قطعه لاستیکی است که از ۴ لایه مختلف تشکیل شده‌است. هر کدام از این لایه‌ها از مواد مختلف تشکیل شده‌اند و کارکردها و خاصیت‌های متفاوتی دارند. این قطعه از مهم ترین لوازم یدکی سراتو میباشد.
لایه‌های تسمه تایم:
- لایه رویی یا بیرونی تسمه تایم از یک پارچه مقاوم و با دوام بالا تشکیل شده‌است.
- لایه دوم از الیاف شیشه (فایبر گلاس) ساخته شده‌است که در برابر دما، کشش طولی و پارگی مقاوم است و از ویژگی‌های دینامیکی یا حرکتی خیلی خوبی برخوردار است.
- لایه سوم از لاستیک CR یا HNBR ساخته شده‌است که معمولا جنس تسمه را بر اساس لایه سوم معرفی می‌کنند. این لایه میتواند دوام خیلی زیادی داشته باشد،این مورد بر اساس نوع لاستیک مورد استفاده متفاوت است. این لایه استحکام دینامیکی یا حرکتی خیلی خوبی هم دارد.
4.لایه چهارم بیشتر از پارچه پلی آمید ساخته می‌شود که هم انعطاف خیلی زیادی دارد و هم باعث تقویت قدرت دندانه‌ها می شود. این لایه روکشی است که روی دندانه‌های تسمه تایم کشیده شده‌است. تسمه تایم هر ماشینی از تعداد دندانه‌های مشخصی ساخته شده است.تعداد دندانه تسمه تایم خودروهای مختلف
تسمه تایم دارای تعدادی دندانه است. تعداد دندانه ها در خودرو های مختلف بسته به موقعیت و فاصله میل لنگ تا میل سوپاپ و تعداد میل سوپاپ ها و سوپاپ ها متفاوت است. در جدول زیر تعداد دندانه های بعضی از خودرو های تولید داخل آورده شده‌است.
بعضی از خودرو های ایرانی که در ذیل از آن ها نامی آورده نشده‌است، دارای زنجیر تایم هستند. خودرو هایی مثل نیسان ( تمامی مدل ها) پیکان سواری، وانت_ روا و آردی چنین هستند. در جدول زیر تعداد دندانه های تسمه تایم ماشین های مختلف آورده شده است:
ساختار ظاهری تسمه تایم
تسمه تایم علاوه بر خودرو در دنیای صنعت هم جایگاه ویژه‌ای دارد. تسمه تایم از نظر ظاهری دارای تقسیم بندی های متفاوتی است. هر تسمه تایم از نظر شکل ظاهری با حروف انگلیسی نمایش داده می‌شود. تسمه تایم های خودرویی از نظر ظاهری در دسته بندی تسمه های HTD قرار می‌گیرند. این مدل تسمه‌ها دارای دندانه گرد می‌باشند. این مدل تسمه های گرد در جاهایی استفاده می‌شوند که موتور یا دستگاه با دور بالا کار می‌کند.
یکی دیگر از مشخصات تسمه تایم گام تسمه است. به فاصله بین وسط دو دندانه گام تسمه تایم گفته می شود. در شکل زیر گام تسمه 5 میلی متر است. مشخصه بعدی ارتفاع دنده است که در شکل زیر 2.06 میلی متر است. مشخصه بعدی هم ارتفاع کلی تسمه هست که در این شکل 3.80 میلی متر است. پهنای تسمه، تعداد دندانه و طول تسمه هم از مشخصات بعدی هستند که با آن ها آشنا هستیم.
اگر نیاز به اموزش در مورد تعویض سپر جلو سراتو دارید به سایت یدک سراتو مراجعه کنید.
طرز کار تسمه تایم خودرو
در موتور های احتراق داخلی، میل لنگ توسط تسمه تایم یا زنجیر تایم، به میل سوپاپ متصل می‌شود. نیروی تولید شده در داخل سیلندر توسط شاتون به میل لنگ منقل می‌شود. تسمه تایم از طریق دنده سر میل لنگ این نیرو را گرفته و به دنده سر میل سوپاپ منتقل می‌کند. دنده سر میل سوپاپ هم نیروی دریافتی را به میل سوپاپ منتقل می‌کند.
بر روی میل سوپاپ زایده‌های بادامی شکل وجود دارند که به همراه میل بادامک می‌چرخند و انگشتی‌های روی سوپاپ را حرکت می‌دهند. انگشتی‌های سوپاپ هم، سوپاپ‌ها را در زمان مشخص باز و بسته می‌کند. تسمه تایم همانطور که از نام آن مشخص است، زمان باز و بسته شدن سوپاپ ها را تنظیم می‌کند.
سیکل موتور دارای چهار مرحله است. به همین دلیل به این موتورها چهار زمانه می‌گویند. چهار مرحله اصلی به نام مکش، تراکم، احتراق و تخلیه در یک سیکل وجود دارند. این چهار مرحله باید دقیق و در زمان مشخص اجرا شوند. تاخیر در هر مرحله باعث بد کار کردن موتور و بد استارت خوردن موتور می‌شود. در هر سیکل موتور سوپاپ‌های دود و هوا هر کدام یک بار باز و بسته می شوند. سوپاپ هوا در مرحله مکش و سوپاپ دود در مرحله تخلیه باز می شوند.
تنظیم باز و بسته شدن دقیق سوپاپ ها به عوامل مختلفی بستگی دارد.
عوامل اصلی دخیل در این کار عبارتند از:
- تایم گیری دقیق دنده های سر میل لنگ و میل سوپاپ در هنگام نصب تسمه تایم
- سالم بودن دنده های سر میل لنگ و میل سوپاپ
- تنظیم بودن مقدار شلی و سفتی تسمه تایم
- تنظیم بودن و سالم بودن بادامک‌های روی میل سوپاپ
- انگشتی‌های سوپاپ و فیلر دقیق آنها
تسمه تایم بر روی پولی هایی که دارای دنده های مشخصی هستند، می چرخد. در هر خودرو پولی های مخصوص همان خودرو با تعداد دندانه های مشخص وجود دارند. این پولی ها در قسمت سر میل لنگ، سر میل سوپاپ و واتر پمپ وجود دارند. در مسیر تسمه تایم یک یا دو هرزگرد تایم یا بلبرینگ تایم هم وجود دارد که معمولا یکی ثابت و هرزگرد و دیگری متحرک و تنظیم کننده شلی و سفتی تسمه است.
در خودرو های قدیمی واتر پمپ توسط تسمه دینام به گردش در می آید ولی در خودرو های دارای تسمه تایم جدید این کار توسط تسمه تایم انجام می‌شود.
تفاوت تسمه تایم و زنجیر تایم| مزایا و معایب
همانطور که گفتیم کار انتقال نیرو از میل لنگ به میل سوپاپ در بعضی خودروها توسط تسمه تایم و در بعضی توسط زنجیر تایم انجام می شود. تسمه تایم لاستیکی و زنجیر تایم فلزی و فولادی است. هر کدام از این ها مزایا و معایبی هم دارند. زنجیر تایم در اکثر خودرو های قدیمی استفاده می شد. در خودرو های جدید هم از زنجیر تایم استفاده می شود.
مزایای تسمه تایم
- تسمه تایم به دلیل لاستیکی بودن مقاوم در برابر خوردگی دندانه ها هستند. این مورد فقط تا زمانی است که تسمه با روغن، آب و ضدیخ تماس نداشته باشد.
- تسمه تایم به دلیل لاستیکی بودن صدای اضافی ندارد. در صورت شل و یا سفت بسته شدن فقط دارای صدا است.
- نیاز به روغن کاری و تعمیر و نگه داری ندارند.
- نسبت به زنجیر تایم سبک‌تر هستند.
- مقرون به صرفه هستند.
- اتلاف انرژی بسیار کمتری دارند.
- راندمان بالایی دارند.
معایب تسمه تایم
- طول عمر مشخصی دارند.
- در برابر نیروهای کششی دوام بالایی ندارند.
- توانایی انتقال نیرو با گشتاور بالا را ندارند.
مزایای زنجیر تایم
- در برابر نیروهای کششی بسیار محکم و بادوام هستند.
- طول عمر بالایی دارند.
- توانایی انتقال نیرو با گشتاور بالا رادارند.
معایب زنجیر تایم
- صدای اضافی دارند.
- هزینه نگه داری بالایی دارند.
- نیاز به روغن کاری دارند.
- اتلاف انرژی بالاتری دارند.
عوامل موثر در کاهش عمر تسمه تایم
همیشه توصیه ما بر استفاده و نگهداری بهینه از قطعات یدکی مورد استفاده در خودرو مانند چراغ جلو سراتو است. چیزی که این وسط بیشتر خود نمایی می کند، استفاده درست و مناسب از خودرو است. در صورتی که از خودرو درست استفاده نشود، هزینه های زیادی را به شما تحمیل می کند. تسمه تایم هم از این قاعده مستثنی نیست. برای نگهداری بهتر از تسمه تایم، لطفا کارهای زیر را انجام ندهید.
- کاهش ناگهانی شتاب خودرو به صورت موقت و یا دائمی که به دنده معکوس معروف است.
- حرکت با دنده مرده در سربالایی ها
- حرکت با سرعت بالا از روی دست اندازها
- افزایش ناگهانی شتاب یا تیک اف (استفاده از دور موتور های بالای 4000)
و مواظب باشید
- هرزگرد تسمه سفت کن خراب نباشد.
- تسمه بیش از حد شل یا سفت نباشد.
- تسمه در اثر روغن ریزی چرب نشود.
- در صورتی که خودرو در زمان طولانی توقف داشت تسمه تعویض شود.
- از تسمه هایی که بیش از 3 تا 5 سال از زمان ساخت آنها گذشته باشید استفاده نکنید.
از کجا بفهمیم تسمه تایم پاره شده است؟
پاره شدن تسمه تایم ممکن است در حال توقف و یا در حال حرکت اتفاق بیفتد. اگر در حال توقف موتور بدون علت خاموش شد، تا از تسمه تایم مطمئن نشدیم، استارت نمی‌زنیم. ابتدا تست زیر را انجام می‌دهیم و بعد از مطمئن شدن از سلامت تسمه تایم، استارت می‌زنیم.
اگر در حال حرکت موتور خودرو خاموش شد، ابتدا دنده را به حالت خلاص در می آوریم. سپس خودرو را متوقف می‌کنیم. تحت هیچ شرایطی اول استارت نمی‌زنیم. با تست زیر ابتدا از سلامت تسمه تایم مطلع می شویم و بعد استارت می زنیم.
- از خودرو پیاده شده و ماشین را در دنده ۱ گذاشته و هل می‌دهیم.
- اگر خودرو حرکت کرد، تسمه تایم پاره شده‌است و در این حالت نباید استارت بزنید، چون باعث کج شدن سو پاپ‌ها و شکستن پیستون‌ها می شود.
- اما اگر خودرو از جای خود حرکت نکرد تسمه تایم خودرو شما سالم است و می‌توانید دنبال ایراد دیگری بگردید.
اگر باز هم دو دل بودید، می‌توانید با باز کردن قاب تسمه تایم از سالم بودن آن مطلع شوید. برای این کار همیشه تعدادی آچار مخصوص و با شماره‌‍های متفاوت در خودرو همراه خود داشته باشید.
نکته مهم: به این مورد دقت کنید که تسمه تایم خودرو یک تسمه معمولی نیست و قبل از بروز اتفاقات ناگوار سعی کنید به موقع اقدام به تعویض تسمه تایم فرمایید. قبل از فرا رسین زمان تعویض تسمه تایم و در نیمه آن، سعی کنید یک بار قاب تسمه تایم را باز کنید و یک بازدید داشته باشید.
عوارض پاره شدن تسمه تایم چیست؟
در این مورد دو مدل خودرو داریم:
۱: خودروهایی که دارای پیستون های گود هستند و یا از پستون‌هایی برخوردارند که جای سوپاپ در روی آنها تراشکاری شده‌است. مانند پراید های قبل از مدل یورو۴ و پیکان های قدیمی و ماشین‌هایی که بعد از تعمیر از پیستون های جدید استفاده کرده‌اند.
در این مدل ماشین‌ها پارگی تسمه تایم هیچ خسارتی به موتور خودرو وارد نمی کند. تنها خسارت وارده هزینه خرید و تعویض تسمه تایم است. در این خودروها هم باید تسمه تایم چک شود و در زمان مناسب تعویض شود.
۲:خودروهایی که پیستون‌های سر تخت دارند. در این خودرو ها برای ایجاد تراکم بیشتر و شتاب بیشتر خودرو، سر پیستون ها را تخت کرده اند. در این خودروها پس از پارگی تسمه تایم دو حالت اتفاق می‌افتد.
الف: بهترین حالت ممکن زمانی است که پس از پارگی تسمه تایم سوپاپ ها بسته باشند. در این حالت هیچ خسارتی جز تعویض تسمه تایم وارد نمی‌شود.
ب: حالت دوم هم زمانی است که سوپاپ های دود و یا هوا باز باشند. بسته به اینکه تا چه حد باز باشند خسارت ها فرق می‌کند. خسارت از کج شدن سوپاپ، شکستن سر سوپاپ ها، شکستن پیستون، تا تاب برداشتن سر سیلندر و کچل کردن میل سوپاپ و بعضی مواقع آسیب دیدن بلوک سیلندر اتفاق می‌افتد.
نکته:اگر شما از تسمه های تقلبی در خودرو استفاده کرده باشید یا به خودرو خود بی توجه باشید پارگی تایم یا از تایم خارج شدن موتور رخ خواهد داد.
حتما به این نکته توجه کنید ایراد در سیستم برق میتواند به تمامی قسمت ها آسیب وارد کند، بهترین نکته چک کردن مداوم شمع سراتو میباشد.
عواقب و خسارات سهل انگاری در تعویض تسمه تایم
۱- برخورد پیستون با سر سوپاپ ها که همراه با صدای کوبش است.
۲- در موارد شدید آسیب به سر سیلندر و پیستون ها وارد شده و در اثر حرارت بالا و فشار منجر به سوراخ شدن پیستون نیز می‌شود.
۳- در موتور خودروهایی مانند ریو یک پارگی ساده میتواند منجر به تعویض کل موتور خودرو شما شود.
عواقب پاره شدن تسمه تایم
آیا تسمه تایم هم نیاز به تعویض دارد؟زمان تعویض تسمه تایم را چگونه تشخیص بدهیم؟
این زمان مستقیماً به خودرو و نوع موتور و رانندگی شما بستگی دارد. عوامل دیگری نیز در این زمان تعویض تسمه مؤثر هستند. مانند نوع استفاده شما از خودرو. با ذکر مثالی این مفهوم را برای شما توضیح می دهیم:
فرض کنید شما یک تاکسی دارید و در روز به‌طور میانگین بین ۵ تا ۸ ساعت با خودرو کار می کنید. شرکت سازنده خودرو شما نیز کیلومتر تعویض تایم خودرو شما را ۶۰ هزار کیلومتر ذکر کرده است. شما باید در این نوع خودروهای پر استفاده مانند تاکسی زودتر از کیلومتر ذکر شده تسمه خود را تعویض کنید. دلیل این عمل کارکرد بیشتر، این خودروها نسبت به کیلومتر نمایش داده شده‌است.
در حالت سکون کار کردن این خودروها بیشتر ازکیلومتر نمایش داده شده است (کار کردن درجا- ترافیک های شهری) درنتیجه تسمه تایم نیز زودتر فرسوده شده و زمان تعویض تسمه زودتر فرا می رسد. در صورتی که روزانه ۳۰۰ کیلومتر کار میکنید و با احتساب زمان های ترافیک و در جا کار کردن شما باید هر ۶ ماه یک بار تسمه تایم را تعویض کنید.