تکلیف مهریه زن بعد از فوت شوهر
طبق گفته کارشناسان صدای وکیل در نکاح دائم و موقت زن مستحق مهریه می باشد و تا زمانی که مرد این حق را به زن نپردازد دین زن برگردن اوست.بنابراین حتی اگر مرد قبل از پرداخت مهریه فوت کند چون هنوز دین خود را پرداخت نکرده است از جانب زن قابل مطالبه می باشد.زن می تواند در این صورت از اموال شوهر مهریه خود را دریافت کند و چون دین می باشد مقدم بر حق سایر وراث می باشد.
در صورتی که زنی بخواهد مهریه خود را مطالبه کند باید دادخواست مطالبه مهریه را به طرفیت وارثین شوهرش تنظیم کند.لازم به ذکر است که وراث مازاد بر ماترک مسئول پرداخت دیون نمی باشند. حال ممکن است سوال شود که با فوت مرد مهریه زن دوم هم باید پرداخت شود یا این حق فقط مربوط به زن اول می باشد؟پاسخ این است که با ایجاد علقه زوجیت و نکاح زن مستحق دریافت مهر می باشد و در این میان تفاوتی بین زن اول و دوم نمی باشد.
نکته:در عقد موقت با فوت شوهر زن از او ارث نمی برد اما مهریه او همچنان محفوظ می باشد.
نکته:عدم نزدیکی مانع از دریافت کل مهریه بعد از فوت شوهر نمی شود بنابراین اگر زوج فوت کند در حالی که با زوجه رابطه ای برقرار نکرده باشد زوجه مستحق دریافت کل مهریه می باشد برخلاف وقتی که بدون برقراری رابطه طلاق حاصل شود.
اقدامات لازم برای مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر
زمانی که شخصی فوت می شود در هنگام انحصار وراثت ابتدا باید دیون و بدهی های مالی او باید پرداخت شود و سپس اگر چیزی باقی ماند، میان ورثه او تقسیم می شود. بنابراین در صورتی که مردی فوت کند و مهریه همسرش را نپرداخته باشد ، زن می تواند ، مهریه اش را مطالبه کند.زنی که قصد مطالبه مهریه بعد از فوت همسرش را دارد باید اقدامات ذیل را انجام دهد:
- مراجعه به اجرای ثبت:زن می تواند با مراجعه به اجرای ثبت نسبت به توقیف اموال متوفی در صورت عدم پرداخت توسط وراث جهت وصول مهریه خود اقدام نماید.
- دادگاه:اگر زن نتوانست از طریق اجرای ثبت مهریه خود را دریافت کند،می بایست دادخواست مطالبه مهریه را به طرفیت وراث به دادگاه تقدیم کند.مهریه زن طبق ماده 226 قانون امور حسبی از دیون ممتاز است یعنی پرداخت آن بر دیگر دیون ارجحیت دارد ولی ورثه ملزم به پرداخت مازاد بر ترکه به زن نمی باشند.
نکته:پس از فوت شوهر در عقد دائم زن علاوه بر مهریه ،ارث نیز می برد.
تکلیف مهریه بعد از فوت زن
همانطور که اشاره کردیم با وقوع نکاح زن مالک مهریه می شود و می تواند در ان هر دخل و تصرفی بکند و تا زمانی که مرد مهریه را پرداخت نکند بری نمی شود و چون دینی بر ذمه مرد است.در قسمت بالا توضیح دادیم که اگر مرد قبل از پرداخت مهریه فوت کند وضعیت پرداخت مهریه چگونه است.اما اگر زن قبل از پرداخت مهریه فوت کرده باشد وضعیت مهریه به چه صورت است ؟ آیا مهریه زوجه فوت شده از عهده شوهر ساقط شده و مهریه باطل می شود ؟
پاسخ این است که با فوت زن مهریه او باطل نشده و همچنان بر ذمه مرد است ،چون مهریه زن ، طلب یا حق مالی زن قبل از فوت بوده و شوهر مکلف بوده آن را بپردازد ، پرداخت مهریه توسط مرد به زنی که فوت شده است به وراث زن در صورت مطالبه آنها می باشد.
نکته:پرداخت مهریه به وراث زن مختص عقد دائم نبوده و در عقد موقت هم در صورت مطالبه باید از سوی مرد پرداخت شود.
نکته: در صورتی که زن فوت شده فرزندانی داشته باشد ، فرزندان نیز جزء ورثه وی محسوب می شوند و اگر علاوه بر فرزند ، زن فوت شده پدر و مادر در قید حیات نیز داشته باشد ، آنها نیز جزء ورثه زن محسوب می شوند.در صورتی هم که زن فوت شده صاحب همسر و فرزند نباشد و یا اینکه فرزندان وی قبل از خودش فوت کرده باشند و همچنین والدین وی نیز در قید حیات نباشند ، مهریه طبق طبقات ارث به سایر خویشاوندانی که حق دریافت ارث دارند می رسد و آنان می توانند اقدام به مطالبه مهریه زن بعد از فوت را بنمایند .
مطالبه مهریه بعد از فوت همسر از سوی ماترک
در صورتی که شخصی فوت کند و از او ماترکی باقی بماند می بایست بعد از پرداخت دیون میان وراث تقسیم شود.با فوت شوهر زنی که مهریه خود را دریافت نکرده می تواند مهریه خود را از وراث طلب کن و چون مهریه از دیون ممتازه می باشد مقدم بر حق وراث بوده و باید قبل از تقسیم به زن پرداخت شود.اما باید به این نکته توجه داشت که اگر ماترک متوفی کم باشد یا ماترکی نداشته باشد وراث موظف به پرداخت اضافی نمی باشند مگر اینکه خودشتن رضایت به پرداخت بدهند.
حال سوال این است که می توان از سهم الارث شوهر مهریه را طلب کرد؟پاسخ این است که گرفتن مهریه از سهم‌الارث شوهر زمانی امکان‌پذیر است که پدرشوهر یا شخص مورث فوت کرده باشد و در این حالت زن از سهم‌الارثی که به همسرش رسیده است و جوابگوی مهریه است از دادگاه تقاضا پرداخت مهریه را بکند.
نکته:امکان دریافت مهریه از پدر شوهر بعد از فوت همسر وجود ندارد مگر اینکه ارثی به همسر رسیده باشد که بتوان از محل آن مهریه را طلب کرد.
مطالبه مهریه بعد از فوت شوهر و دریافت ارث به صورت همزمان
زن با فوت همسرش در صورتی که فرزندی نداشته باشد یک چهارم و اگر فرزندی داشته باشد یک هشتم از اموال همسرش را به ارث می برد و در صورتی که مهریه اش را در زمان حیات همسرش دریافت نکرده باشد علاوه بر سهم الارث ،مهریه اش را نیز می تواند مطالبه کند بنابراین دریافت مهریه توسط زن مانع از این نمی شود که بتواند سهم الارث خود را نیز به صورت همزمان دریافت کند زیرا ارث و مهریه دو مقوله جدا از هم هستند.
وقوع نکاح سبب مالکیت زن نسبت به مهریه می شود و در این میان فوت زن یا مرد مانع از پرداخت مهریه نمی باشد.برخلاف باور عمومی پدر شوهر مکلف به پرداخت مهریه عروس خود نمی باشد و این دینی است که بر گردن مرد است وکلای متخصص داداپ در خصوص دریافت مهریه بعد از فوت همسر آماده ارائه خدمات حضوری و غیرحضوری به کابران گرامی می باشد
نحوه محاسبه مهریه زن به این صورت بوده که ابتدا شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی در سال قبل از سال مطالبه مهریه را تقسیم بر شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی در سال وقوع عقد ازدواج کرده و سپس، عدد حاصل را در مبلغ مهریه تعیین شده ضرب می کنیم. نحوه محاسبه مهریه بعد از فوت شوهر ، همانند فرمول محاسبه مهریه زن قبل از فوت شوهر و چگونگی حساب کردن صداق وی بوده، تنها با این تفاوت که در این موارد، تاریخ فوت مبنای محاسبه مهریه خواهد بود نه نرخ روز و تاریخ مطالبه .
فرمول محاسبه مهریه به نرخ روز
یکی از آثار عقد نکاح، برقراری مهریه برای زوجه می باشد. با این توضیح که چنانچه، مهریه خاصی مورد توافق طرفین قرار گیرد، زوج ملزم به پرداخت آن بوده و حتی در صورت عدم تعیین مهریه، باز هم با شرایطی، مهر المثل یا مهرالمتعه به زن تعلق خواهد گرفت. مهریه ای که ضمن عقد نکاح تعیین و بر آن توافق می شود، می تواند مبلغی پول بوده اعم از اینکه پول خارجی مانند دلار یا وجه رایج کشورباشد، هم چنین می تواند از اموال غیر پولی مانند ملک، اتومبیل و سکه باشد.
در میان اقسام مهریه، مهریه ای که به صورت وجه رایج کشور یعنی پولی تعیین می شود ، به دلیل تورم، در گذر زمان ارزش خود را از دست داده و مطالبه و دریافت آن چند سال پس از وقوع عقد نکاح ممکن است هیچ فایده ای برای زوجه نداشته باشد. به همین دلیل و برای خنثی کردن اثر تورم بر کاهش ارزش مهریه ای که به شکل وجه رایج تعیین گردیده، قانون گذار راه حلی را در نظر گرفته که مطابق آن، مهریه زوجه، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان پرداخت مهریه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران محاسبه و پرداخت خواهد شد. البته فرمول محاسبه مهریه بعد از فوت شوهر کمی متفاوت از این فرمول می باشد.
به همین دلیل در این مقاله، ابتدا در مورد فرمول محاسبه مهریه به نرخ روز در صورتی که مهریه وجه رایج باشد صحبت کرده و سپس، نحوه محاسبه مهریه بعد از فوت شوهر را توضیح خواهیم داد .
به محض وقوع عقد نکاح، آثار این عقد در روابط زن و شوهر برقرار می شود. به عنوان مثال، مطابق قانون مدنی مرد ملزم به پرداخت نفقه به همسر خود و تامین نیازهای وی بوده و در مقابل زن نیز باید آثار ریاست شوهر را بر خانواده را پذیرفته و از جمله در منزلی ساکن شود که شوهر تعیین می کند.
یکی از آثار عقد نکاح، برقراری مهریه برای زوجه می باشد. با این توضیح که چنانچه، مهریه خاصی مورد توافق طرفین قرار گیرد، زوج ملزم به پرداخت آن بوده و حتی در صورت عدم تعیین مهریه، باز هم با شرایطی اعم از مهر المثل یا مهرالمتعه به زن تعلق خواهد گرفت. مهریه ای که ضمن عقد نکاح تعیین و بر آن توافق می شود، می تواند مبلغی پول بوده اعم از اینکه پول خارجی مانند دلار یا وجه رایج کشورباشد، هم چنین می تواند از اموال غیر پولی مانند ملک، اتومبیل و سکه باشد.
نکته مهمی که باید به آن توجه شود آن است که در میان اقسام مهریه، مهریه ای که به صورت وجه رایج کشور یعنی پولی تعیین می شود ، به دلیل تورم، در گذر زمان ارزش خود را از دست داده و مطالبه و دریافت آن چند سال پس از وقوع عقد نکاح ممکن است هیچ فایده ای برای زوجه نداشته باشد.
به همین دلیل و برای خنثی کردن اثر تورم بر کاهش ارزش مهریه ای که به شکل وجه رایج تعیین گردیده، قانون گذار راه حلی را در ، در نظر گرفته که این راه حل در تبصره ماده 1082 قانون مدنی ذکر شده است. به موجب این تبصره: «چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجراى عقد كه توسط بانك مركزى جمهورى اسلامى ایران تعیین مى گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد.»
بنابراین در صورتی که زوجه وجه ( پول ) باشد ، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان پرداخت مهریه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود مهریه زوجه محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به صورت دیگری توافق کرده باشند که در این صورت، بر طبق توافق زوجین انجام خواهد شد .
اما در اینجا ممکن است این سوال مطرح شود که فرمول محاسبه مهریه زن و چگونگی حساب کردن صداق به چه صورت می باشد؟ به عنوان مثال اگر در سال 1370 اقدام به ازدواج با مردی نموده و در سال 1395 برای دریافت مهریه خود اقدام نماید، مهریه وی چگونه محاسبه می شود؟
در پاسخ به این سوال که نحوه محاسبه مهریه و چگونگی حساب کردن صداق به چه صورت می باشد؟ باید گفت که فرمول محاسبه مهریه زن بدین شرح می باشد: ابتدا شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی در سال قبل از سال مطالبه مهریه را تقسیم بر شاخص قیمت سالانه بانک مرکزی در سال وقوع عقد ازدواج کرده و سپس، عدد حاصل را در مبلغ مهریه تعیین شده ضرب نمایید.
مثال زیر، نحوه و فرمول محاسبه مهریه زن را به روشنی نشان می دهد:
فرض کنید، زنی در سال 1370 با تعیین مهریه 2 میلیون ریال اقدام به ازدواج با مردی نموده و در سال 1395 برای دریافت مهریه خود اقدام نماید، در این صورت شاخص سال 94 که که سال قبل از مطالبه مهریه است یعنی عدد 91/714 را تقسیم بر شاخص سال وقوع عقد یعنی سال 1370 که عدد 1/189 بوده، کرده و حاصل را در مبلغ مهریه یعنی 2 میلیون ریال ضرب می کنیم. حاصل، مهریه زن به نرخ روز خواهد بود.
اگر زوجه مهریه خود را در طول حیات زوج نبخشیده باشد و یا در زمان حیات زوج مهریه خود را مطالبه نکرده باشد در این صورت زوجه می تواند بعد از فوت زوج و قبل از تقسیم ترکه مهریه خود را از ترکه متوفی مطالبه نماید، به دلیل آنکه دیون و بدهی های متوفی قبل از تقسیم ترکه محاسبه و پرداخت می گردد که از جمله دیون متوفی مهریه زوجه می باشد . در اینجا این سوال مطرح می گردد که در ، مهریه به نرخ روز به زوجه پرداخت می گردد یا تاریخ فوت شوهر، ملاک نحوه و فرمول محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر است؟
در پاسخ به این سوال که فرمول محاسبه مهریه زن بعد از فوت شوهر به چه صورت است؟ باید گفت، نحوه محاسبه مهریه بعد از فوت شوهر ، همانند فرمول محاسبه مهریه زن قبل از فوت شوهر بوده، تنها با این تفاوت که در این موارد که مهریه زوجه باید از ترکه زوج متوفی پرداخت شود، تاریخ فوت مبنای محاسبه مهریه خواهد بود نه نرخ روز و تاریخ مطالبه .
به عنوان مثال : اگر زنی در سال 1370 با مهریه 2 میلیون ریال ازدواج کرده باشد و شوهر وی در سال 1394 فوت کرده باشد و وراث در سال 1396 اقدام به تقسیم ترکه کنند، مهریه زوجه به نرخ سال 1390 محاسبه و پرداخت می گردد . با این توضیح که شاخص سال 94 که سال فوت شوهر است یعنی عدد 91/714 را تقسیم بر شاخص سال وقوع عقد یعنی سال 1370 که عدد 1/189 بوده، کرده و حاصل را در مبلغ مهریه یعنی 2 میلیون ریال ضرب می کنیم. حاصل یعنی 168،208،578 ریال، مهریه زن به نرخ روز خواهد بود.
منبع: کانون وکلای آمریکا