آداب و رسوم مردم خراسان رضوی در عید قربان
سرگرمی برای همه/خراسان رضوی عید قربان، یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان است، مردم ایران در کنار جشن‌ها و مراسم آئینی و ملی، نسبت به برپایی مراسم ویژه مذهبی ازجمله عید فطر، قربان و غدیر همت داشته و دارند. آنان با الگو گرفتن از حضرت ابراهیم و گردن نهادن به خواست پروردگار و تسلیم شدن در برابر اراده باری‌تعالی در قربانی کردن فرزندش و سپس جایگزین کردن گوسفندی به جای اسماعیل، سنت ارزشمند قربانی را به عنوان یک فریضه و نمادی برای مبارزه با نفس و خواسته‌های دنیوی برپا می‌دارند.
مردم خراسان رضوی، سنت حسنه قربانی کردن را هرساله دردهم ذی‌الحجه، همزمان با موسم حج در روز عید قربان که از سوی مسلمانان جهان به‌منظور تعظیم به شعائری که از حضرت ابراهیم و مناسک و سنن او به یادگار مانده، اجرا می‌کنند.
ازاین رو عید قربان در این استان، با مردمان مؤمن و خون گرم و مذهبی‌اش، آداب خاصی داشته و دارد.
علی‌اکبر خلیلی، پژوهشگر فرهنگ شفاهی در گفت‌وگو با سرگرمی برای همه با اشاره به آداب و رسوم عید قربان در خراسان رضوی گفت: مراسم عید سعید قربان در خراسان رضوی همانند سایر استان‌ها، دارای آداب و رسومی است. هر چند این آداب و رسوم در مناطق سنی نشین استان پرآب و رنگ‌تر است اما در بین شیعه و سنی نشین عید قربان آدابی دارد.
وی اظهار کرد: از آئین‌های مشترک عید قربان بین مردمان شیعه و سنی در خراسان رضوی، حضور در نماز عید قربان، قربانی کردن و قربانی دادن است.
وی بابیان اینکه، مردم با انجام قربانی، جلوه‌ای از ایثار مال و جان خود را برای رضا خدا و تسلیم در برابر اراده الهی نشان می‌دهند؛ گفت: در گذشته همه کسانی که به حج واجب رفته و حاجی به شمار می‌رفتند در روز عید قربان، گوسفندی قربانی می‌کردند.
خلیلی افزود: علاوه براین در برخی مناطق، خانواده متوفیانی که هنوز یک‌سال از مرگ عزیزشان نگذشته بود قربانی می‌دادند به این ترتیب که صبح روز عید اقوام و آشنایان در منزل متوفی جمع شده، قبل از طلوع آفتاب و پس از قرائت فاتحه گوسفند را قربانی و گوشت آن را بین اقوام و نیازمندان توزیع می‌کردند.
به گفته او قربانی کردن در بین اهل سنت و تشیع یکی از آداب و رسوم عید قربان محسوب می‌شد، به طوری‌که خانواده‌هایی که از لحاظ شرعی قربانی کردن بر آنها واجب بود گوسفندی را ذبح کرده و آن را به سه قسمت تقسیم می‌کردند که قسمتی از آن برای نیازمندان، قسمتی برای میهمانان و قسمتی برای خانواده در نظر گرفته می‌شد.
وی گفت: درگذشته در اغلب شهرها، گوسفند قربانی در منازل ذبح می‌شد و در همه کوچه و خیابان‌های شهر بساط قربانی و ذبح گوسفند دیده می‌شد و هیچ خانواده‌ای دست‌کم از یک وعده گوشت قربانی بی‌بهره نبود اما در سال‌های اخیر که به لحاظ معیشتی مردم در تنگناهای بیشتری هستند شاهد کاهش تعداد دام‌های قربانی هستیم هرچند در این شرایط همدلی و وحدت مردم رونق گرفته و خانواده‌ها به‌تناسب وسع مالی‌شان هرتعداد خانواده باهم، اقدام به قربانی کردن یک گوسفند می‌کنند. البته اکنون با توجه به دستورالعمل‌های دامپزشکی ذبح دام در معابر و خیابان‌ها ممنوع است و باید دام قربانی در کشتارگاه‌ها ذبح شود.
این پژوهشگر فرهنگ شفاهی افزود: در گذشته که انجام ذبح دام در خانه‌ها انجام می‌شد، صبح روز عید گوسفندی را که از یکی دو روز قبل تهیه و در خانه نگهداری می‌شد پس از خوراندن آب و حبه قندی به دست کسی که بلد بود چاقو به دست بگیرد، بعد از خواندن دعای ذبح گوسفند، می‌سپردند.
وی گفت: در گذشته در روز عید قربان، همه اعضای خانواده کنار هم جمع می‌شدند و هرکدام مسئول کاری می‌شدند و بدین ترتیب، همکاری و همدلی را به نمایش می‌گذاشتند به طوری‌که آماده کردن کارد تیز شده، فراهم کردن ریسمان برای آویزان کردن، تلمبه برای باد کردن پوست گوسفند، ساتور برای تکه کردن استخوان‌ها و پس از ذبح هم کندن پوست و خارج کردن محتویات درون شکم گوسفند ازجمله وظایف مردان خانواده در روز عید قربان به شمار می‌رفت و سپس بسته‌بندی و توزیع گوشت هم توسط بچه‌ها انجام می‌شد و آنها بسته‌های کوچک گوشت‌های قربانی را در سینی گذاشته و بین همسایگان و نیازمندان توزیع می‌کردند.
خلیلی افزود: خانم‌ها هم در همه این مراحل در کنار مردان حضور داشتند و در نهایت هم تمیز کردن کله‌پاچه و شکمبه‌های گوسفند از وظایف زنان در روز عید محسوب می‌شد.
وی ادامه داد: فلسفه عید قربان نمایانگر جدال میان عقل و نفس است به طوری‌که گفت: قربانی کردن یکی از مناسک آئین حج ابراهیمی است.
این پژوهشگر فرهنگ شفاهی به فلسفه قربانی کردن هم اشاره کرد و گفت: بعد عرفانی قربانی کردن، رهانیدن خود از نفسانیت است و به احیای روح فداکاری و ایثار و کمک به هم نوع نیازمند می‌انجامد.
انتهای پیام