عرض اندام مجدد داعش در منطقه/ عامل مستقیم ترور یا مزدوری عوامل دیگر؟
مهسا مژدهی: داعش در آخرین عملیات تروریستی خود، باعث شهادت ۹۰ نفر از هموطنان در شهر کرمان شد. این گروه در مردادماه امسال هم در حمله تروریستی به شاهچراغ در شیراز باعث شهادت دو نفر و زخمی شدن هفت نفر دیگر شد. اما داعش که به‌نظر می‌رسید از سال ۲۰۱۷، به شدت ضعیف شده، چطور در سال‌های اخیر دست به عملیات‌های تروریستی پراکنده زده است؟
شکل‌گیری داعش
شکل‌گیری اولیه داعش مربوط به سال ۱۹۹۹ است. البته در آن زمان این گرو چنین نامی نداشت. ابومصعب الزرقاوی، اردنی که در افغانستان گروهی شبه‌نظامی را رهبری می‌کرد، در انتهای دهه ۹۰ وارد عراق شد تا سازمان قاعده الجهاد فی بلاد الرافدین را تاسیس کند. این گروه طی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶در عراق حملات تروریستی بسیاری را سازماندهی کرده و القاعده عراق خوانده می‌شدند.
القاعده عراق در سال ۲۰۱۳ و همزمان با گسترش جنگ داخلی سوریه مجال سازماندهی مجدد پیدا کرد و از خلا قدرت در دو کشور عراق و سوریه سود برد و نام دولت اسلامی شام و عراق را بر خود گذاشت. رهبری این گروه را جوانی عراقی با نام ابوبکر البغدادی برعهده داشت. در فاصله سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ این گروه مناطق وسیعی از عراق و سوریه را در دست داشت و علاوه بر این حملات تروریستی را در کشورهای غربی مانند فرانسه و اسپانیا با تعداد فراوانی کشته سازماندهی کرد. اما پس از ۲۰۱۶، اوضاع برای داعش رو به وخامت گذاشت و در نهایت در سال ۲۰۱۹ و زمان کشته شدن ابوبکر البغدادی به دست امریکایی‌ها متصرفات خود را از دست داد. اما حملات تروریستی داعش، کماکان ادامه داشت.
رویترز عامل اصلی حادثه تروریستی کرمان را اعلام کرد
مهاجران اخراج شده افغان جذب داعش می‌شوند؟
رهبر سابق داعش خراسان درباره حادثه کرمان اظهارنظر کرد
ظهور مجدد داعش چطور رقم خورد؟
از دست دادن سرزمین‌های تصرف شده از سوی داعش این گروه را به شدت ضعیف کرد. تقریبا سه سال است که داعشی‌ها در عراق حملاتی را انجام می‌دهند که در مقایسه با جنایات این گروه در گذشته، برد کمی دارد. بیشتر این حمله‌ها در مناطقی صورت می‌گیرد که سکنه چندانی ندارند. در حملاتی که در مرز عراق و سوریه صورت می‌گیرد، اغلب تنها نیروهای داعش هستند که به دست نیروهای نظامی عراقی کشته می‌شوند.
در سوریه اوضاع کمی پیچیده‌تر است. گروه داعش در شمال و شرق این کشور، در شرایطی که هنوز دولت مرکزی تسلط کامل بر خاک خود ندارد دیده می‌شود. این گروه در سال‌های اخیر دست به حملاتی پراکنده در سوریه زد اما در مرداد ماه، حمله تروریستی با استفاده از پهپاد و… به یک مراسم نظامی، جان ۵۳ نفر از سوری‌ها را گرفت. این یکی از مرگبارترین حملاتی بود که گروه داعش پس از کم شدن قدرت خود به آن دست زد. در آبان‌ماه هم حمله دیگری به نیروهای نظامی در سوریه باعث زخمی و مجروح شدن ۲۰ نفر در سوریه شد.
عملیات‌های داعش در ایران
در ۱۲ مرداد ماه ۱۴۰۲، چهارمین رهبر خود یعنی ابوحسین قریشی را پس از درگیری با عوامل دستگاه اطلاعاتی ترکیه از دست دادند و مسئولیت این گروه به فردی با نام ابوحفص الهاشمی القریشی منتقل شد. این موضوع نشان می‌دهد که گروه داعش و شاخه‌های متفاوت آن احتمالا از روش‌های جدید برای حملات تروریستی استفاده می‌کنند. این گروه تروریستی، نخستین بار در سال ۱۳۹۶ عملیاتی را در ایران ترتیب داد. در نتیجه حملاتی که در روز ۱۷ خرداد سال ۱۳۹۶ به مجلس شورای اسلامی و حرم امام خمینی رخ داد، ۱۷ نفر به شهادت رسیدند.این گروه تروریستی یک سال بعد در جریان حمله مسلحانه به رژه‌ای که در روز ۳۱ شهریور ۱۳۹۷ به مناسبت هفته دفاع مقدس در اهواز در جریان بود، باعث شهادت ۲۴ نفر و زخمی شدن ۶۰ نفر شد.
از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱، گروه داعش در ایران عملیاتی نداشت. در نخستین حمله تروریستی به شاهچراغ در چهارم آبان ۱۴۰۱ سه نفر با در دست داشتن اسلحه وارد صحن شدند و با شلیک به سوی مردم ۱۳ نفر را شهید و ۴۰ نفر دیگر را زخمی کردند. کمتر از یک سال بعد، حمله دوباره‌ای به شاهچراغ انجام گرفت. در حمله تروریستی ۲۲ مرداد ۱۴۰۲ دو نفر شهی و هفت نفر دیگر زخمی شدند. داعش مسئولیت هر دو این حملات را به دوش گرفت.
حمله تروریستی به گلزار شهدای کرمان در مراسم سالگرد شهید قاسم سلیمانی، مرگبارترین حمله این گروه در ایران به حساب می‌آید. تعداد شهدای این حمله تا امروز به ۹۰ نفر رسیده است.
آنچه باید از داعش خراسان بدانیم
داعش خراسان از سال ۲۰۱۵ با عضوگیری از بین مردم افغانستان، پاکستان و تاجیکستان کار خود را آغاز کرد. این گروه در ابتدا حملاتی را در افغانستان شکل می‌داد و البته با گروه طالبان در جدل بود. حافظ سعید خان نخستین رهبر این گروه ه‌شمار می‌رود او در ۲۶ ژوئیه ۲۰۱۶ به همراه تعدادی از نزدیکانش، توسط پهپادهای ایالات متحده آمریکا کشته شد.
پس از مرگ حافظ سعید خان، عبدالحسین لوگوری به سمت او تکیه زد و به عنوان رهبر گروه دولت اسلامی عراق و شام-خراسان به کار خود ادامه داد. او هم در سال ۲۰۱۷ در حمله آمریکایی‌ها در استان ننگرهار کشته شد.
عبدالرحمان غالب نفر بعدی بود که فقط چند ماه بر سر کار ماند و بعد کشته شد و جای خود را به ضیا الحق که به ابو عمر الخراسانی مشهور است، تا داد و بعد از او مولوی عبدالله رهبری داعش خراسان را برعهده گرفت.
گروه داعش خراسان، تاکنون هشت حمله تروریستی را در افغانستان انجام داده که کشته‌های زیادی داشته است. آنها در پاکستان هم پنج حمله مرگبار را برنامه ریزی کرده‌اند. در نهایت آنها در ایران هم دست به کار شدند و عملیات تروریستی کرمان را رقم زدند.
هفته گذشته وزارت کشور پاکستان با انتشار بیانیه‌ای در مورد افزایش نفوذ داعش در این کشور هشدار داده است. در این بیانیه آمده که شبه نظامیان داعش در تلاشند تا با انجام فعالیت‌های تروریستی علیه شیعیان و اقلیت‌های مذهبی، آتش درگیری‌های فرقه‌ای را در پاکستان شعله‌ور کنند.
ترکیه روز نهم دی‌ماه اعلام کرد که طی عملیات همزمان بخش مبارزه با تروریسم پلیس و سازمان اطلاعات ترکیه در ۳۷ استان این کشور ۱۸۹ «مظنون به همکاری با گروه تروریستی داعش» بازداشت شدند. وزارت کشور ترکیه ۱۰ روز پیش نیز از دستگیری ۳۰۴ نفر به ظن ارتباط با شبه‌نظامیان گروه داعش خبر داده بود.
برخی از تحلیل‌گران معتقدند نیروهای داعش حالا تبدیل به نیروهای مزدور مرتبط با دیگر کشورها شده‌اند و عملیات‌های تروریستی را با دستور دیگران انجام می‌دهند. البته شواهدی برای این تحلیل تاکنون وجود نداشته است. هشدارهای صادر شده از سوی کشورهای منطقه به همراه آنچه در ایران رخ داد؛ نشان می‌دهد گروه داعش بار دیگر تبدیل به بازیگری خطرناک برای کشورها شده است.
عبدالرحیم مسلم‌دوست، رهبر پیشین داعش خراسان روز گذشته با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: عوامل عملیات کرمان ۲۲ آذر و نزدیک به یک ماه قبل از طریق کشور پاکستان راهی ایران شده بودند. داعش در افغانستان و منطقه تنها حضور تبلیغاتی دارد و حضور فیزیکی اصلا ندارد. به شمول پاکستان و تاجیکستان، چند گروه استخباراتی دیگر، افراد مشخصی را مورد استفاده قرار می‌دهند و برای مقاصد خود اسم داعش را بر آن می‌گذارند.
۳۱۱۳۱۲