کمک به نیازمندان مهم‌ترین سنت اصفهانی‌ها در رمضان/از پخت نان بیست و هفتمی تا اهدای گوشت قربانی

سرگرمی برای همه اصفهان- مریم قادری: ماه رمضان در هر گوشه کشور آداب و رسوم خودش را دارد و اصفهان نیز به عنوان استانی کهن از آغاز تا پایان ماه رمضان، پایبند به رسومی هست که برخی از آنها شاید در گذر زمان کمرنگ شده باشد و به گفته کارشناسان این رسوم نیازمند تحقیق وثبت و حتی بازآفرینی است.

این روزها شاید دیگر تعداد کمی از رسوم گذشته در اصفهان اجرا شود چراکه بسیاری از رسوم در گذر تکنولوژی از دنیا جدید کاربردی ندارد و برخی رسوم قدیمی شکل وشیوه‌ای نوین‌تر به خود گرفته است.

گرچه در ظاهر برخی رسوم قدیمی مانند کوبیدن درب همسایه در سحرهای ماه رمضان جای خود را به تکنولوژی سپرده است اما به نوعی دیگر هنوز ادامه دارد، هنوز هستند افرادی که به ناچار به تنهایی شب‌ها و روزهای ماه رمضان را سپری می‌کنند و این گونه است که رسم بیدار کردن هم‌نوعان برای جا نماندن از سحری، هنوز بر روی امواج موبایل زنده مانده است تا همین مهربانی‌های کوچک بر این باورمان برساند که رسم مهربانی هیچ‌گاه در میان فریاد گوش‌خراش تکنولوژی گم نمی‌شود.

صدای جادویی مناجات‌خوان‌ها در میان سکوت بی بدیل برخی روستاهای اصفهان آنچنان زیبا است که آرزو می‌کنی که ای کاش در گذر زمان هیچ نوع از امواج مدرنیسم و تکنولوژی نتواند پا روی آهنگین این حنجره‌های طلایی بگذارد، مگر چه عیب دارد در کنار تکنولوژی این رسوم زیبا را نیز احیاء کنیم

اما هنوز که هنوز است رسومی مانند کلوخ‌اندازان در پیش از ماه مبارک رمضان و دق الباب خانه ها برای سحری در برخی شهرستانها و محلات اصفهان جایگاه خاص خود را دارد و همچنان شیوه‌های مختلف و سنتی بیدار کردن مردم برای سحری خوردن همچون استفاده از نقاره، طبل و شیپور و سحری خوانی در کوچه های شهر رواج دارد.

صدای جادویی مناجات‌خوان‌ها در میان سکوت بی بدیل برخی روستاهای اصفهان آنچنان زیبا است که آرزو می‌کنی که ای کاش در گذر زمان هیچ نوع از امواج مدرنیسم و تکنولوژی نتواند پا روی آهنگین این حنجره‌های طلایی بگذارد، مگر چه عیب دارد در کنار تکنولوژی این رسوم زیبا را نیز احیاء کنیم، نه فقط به منظور بیدار شدن برای خوردن سحری بلکه برای حس لطیف معنوی که در نیمه شب‌های ماه رمضان با صدای آسمانی مناجات‌خوان در قلب کوچه‌ها، روح انسان‌ها را نوازش خواهد کرد.

برگزاری جلسات دعا و مناجات تا پاسی از شب، شب زنده‌داری تا سحر، سنت خوردن سحری و بیداری پیش از سحر برای مناجات، برگزاری جلسات مختلف قرائت قرآن در مساجد و حسینیه‌های اصفهان از سنت‌های مهم اصفهانی‌ها در ماه میهمانی خداست که در کنار آداب صله‌رحم و سنت افطاری دادن جایگاه خاصی دارد.

مهم ترین سنت اصفهانی ها در ماه رمضان

و اما مهم‌ترین سنت پسندیده اصفهانی‌ها در این ماه، کمک به فقرا و نیازمندان به ویژه کمک به آزادی زندانیان است به گونه‌ای که اصفهان رتبه نخست خیران در امور مختلف را به خود اختصاص داده است.

همچنین برپایی سفره کرم امام حسن (ع) در روز ۱۵ رمضان و ارائه نان رایگان به عموم مردم و به خیران توسط واحدهای سیار موتوری و ماشینی، برگزاری مراسم‌های گلریزان‌های متعدد برای آزادی زندانیان جرائم غیرعمد، نذری‌های مواد غذایی مختلف به ویژه در قالب گوشت و خواروبار برای کمک به مردم مستضعف از رسومی است که در این ماه جایگاه خاصی نزد مردم پایتخت فرهنگی کشور دارد.

غذاهای خاص ماه مبارک رمضان

پختن غذاهای خاص اصفهان در ماه مبارک رمضان رونق خاصی به خود می‌گیرد و برخی از اصفهانی‌ها با پخت شله بریان زیره، کاله جوش، ماش و قمری، گوشت و لوبیا و به ویژه حلیم بادمجان، خورش ماست، شله زرد و آشی موسوم به شله قلم‌کار از ماه رمضان استقبال ویژه می‌کنند که غذاهای آخر در سراسر اصفهان نیز توسط فروشگاه‌هایی خاص نیز پخت و به فروش می‌رسد.

در گذشته در بعضی نواحی استان غذاهایی ویژه ماه رمضان وجود داشته است؛ به طور مثال در قمصر کاشان شولی، در شهر کاشان دیزی تنوری، در نشلج کاشان خورش چغندر مخصوص سحر و افطار بوده است.

اصفهان به عنوان یکی از شهری که از جمله بیشترین علاقه‌مندان علم نجوم را دارد در شب‌های پیش از ماه رمضان و عید میزبان جوانانی است که برای رصد هلال ماه رمضان با چشم غیرمسلح و یا ابزار نجومی به خارج از شهر و مناطق مرتفع می‌روند و در طول ماه مبارک رمضان نیز از برنامه‌های مرکز نجوم اصفهان در ارتباط با مشاهده آسمان و تنها قمر زمین بهره می‌گیرند

نکته قابل توجه اینکه اصفهانی‌ها برخلاف برخی شهرهای کشور در این ماه مبارک به دو وعده غذایی شامل سحری (معمولا پختنی)و افطاری (معمولا حاضری) بسنده می‌کنند که این شیوه برترین روش غذایی در ماه مبارک رمضان شمرده می‌شود و به گفته متخصصان تغذیه با آداب سلامتی در این ماه تناسب دارد.

و اما مردم شهرستان کاشان در این ماه هنوز به برخی رسوم قدیمی پایبند هستند و برگزاری رسم هومبابایی و نخل‌گردانی از سنتهای ویژه این شهرستان است؛ در رسم هومبابایی که به آیین انفاق در شبهای ماه مبارک رمضان تعبیر می‌شود به طور معمول پس از افطار با بانگ صلوات کودکان یکدیگر را برای جمع شدن به دور یکدیگر و انجام این رسم خبر می کنند، انجام این رسم که توسط کودکان در دسته‌های مختلف انجام می‌شود با اشعار خاصی همراه است.

از میان کودکانی که برای انجام این رسم گرد هم می‌آیند یک نفر به عنوان صندوق‌دار و دیگری میان‌دار انتخاب می شود.

به طور معمول اشعاری در مدح امیرالمومنین و گاه سوه شمس در زمان اجرای این رسم توسط میاندار خوانده می شوداین شخص اشعار متنوعی را می خواند و دیگر کودکان در جواب هر مصره کلمه هوربابا و هومبابا را به زبان می آورند و مردم نیز به این کودکان انفاق می‌کنند.

‌ مراسمهای شب و روز بیست و هفتم ماه رمضان

در کاشان رسم بوده است که شب ۲۷ ماه رمضان، زنان تازه عروس را برای سفید بخت شدن به مسجد می‏بردند و سعی داشتند عروس را در صف اول جماعت جای دهند.

خانواده عروس پس از خواندن نماز مغرب و عشا، مقداری شیرینی یا خرما بین نمازگزاران تقسیم می‏کردند و معتقد بودند که بین زن و شوهر هرگز جدایی نمی‏افتد و همیشه در صلح و صفا به سر خواهند برد.

دوختن پیراهن بیست و هفتم برای بچه دار شدن در میان نماز مغرب و عشاء را از دیگر آداب این شب است؛ این افراد نذر کرده و پارچه این پیراهن را از خانه هفت سید به تبرک ریافت و میان دو نماز ظهر و عصر دوخت لباس را آغاز می‌کردند.

پخت نان بیست و هفتمی در جوشقان قالی

پخت نان بیست و هفتمی در جوشقان قالی و تقسیم آن در میان مردم را از دیگر آداب مهم این ماه است؛ این نان هنوز در برخی مناطق شهرستان پخت می‌شود اما رسوم بیست و هفتم ماه بسیار کمتر در این شهرستان دیده می‌شود.

مطابق اعتقادات مردم در این شب قاتل امام علی (ع) به مجازات رسیده است، بر این اساس جشن‌های مفصل و آیین حنابندان در این روز انجام می‌شده و غذای مخصوص این روز نیز کله پاچه بوده است.

مردم شرق اصفهان نیز هنوز سنتهای قدیمی خود در ارتباط با ماه مبارک رمضان را حفظ کرده‌اند و افطاری برای نوعروس و پختن نان جو و پخش در مساجد از جمله این رسوم است که همچنان در این ماه برگزار می‌شود.

در بسیاری از محلات، مردم اصفهان در روز عید فطر علاوه بر ادای نماز عید، سر زدن به خویشاوندان، در نظر گرفتن صدقه سنت اهدای گوشت قربانی به نیازمندان را انجام می دهند که گاهی تا چند روز پس از ماه رمضان نیز ادامه دارد؛ این سنت پسندیده جدا از فطریه است و می تواند به شکل جدی تری احیا شود

رسم مشاهده هلال ماه مبارک رمضان از علایق و سنت‌های قدیمی اصفهانی‌ها است و تقریبا تمام اصفهانی‌های قدیمی در شب‌های نزدیک به ماه رمضان اوقاتی از زمان غروب را روی پشت‌بام برای مشاهده هلال ماه سپری می‌کردند و امروز همین رسم توسط بسیاری از جوانان در قالبی نو اجرا می‌شود

رصد هلال ماه و آسمان شب در کل ماه رمضان

اصفهان به عنوان یکی از شهری که بیشترین علاقه‌مندان علم نجوم را دارد در شب‌های پیش از ماه رمضان و عید میزبان جوانانی است که برای رصد هلال ماه رمضان با چشم غیرمسلح و یا ابزار نجومی به خارج از شهر و مناطق مرتفع می‌روند و در طول ماه مبارک رمضان نیز از برنامه‌های مرکز نجوم اصفهان در ارتباط با مشاهده آسمان و تنها قمر زمین بهره می‌گیرند.

شب زنده داری عید فطر

در شب عید فطر مردم اصفهان در مساجد جمع شده و تا به سحر به دعا و نیایش و راز و نیاز با پروردگار پرداخته و با اشک شوق به دلیل پشت سر گذاشتن ماهی پر از برکت، به وداع با این ماه آسمانی می‌پردازند.

در بسیاری از محلات، مردم اصفهان در روز عید فطر علاوه بر ادای نماز عید، سر زدن به خویشاوندان، در نظر گرفتن صدقه سنت اهدای گوشت قربانی به نیازمندان را انجام می دهند که گاهی تا چند روز پس از ماه رمضان نیز ادامه دارد؛ این سنت پسندیده جدا از فطریه است و می تواند به شکل جدی تری احیا شود.

در این عید مبارک همانند عید نوروز، مردم شهرستانهای اصفهان از هرجای ایران به شهر خود برمی‌گردند و به زیارت اموات خود پرداخته و برای انها به تلاوت قرآن و فاتحه و نذری دارند.

به گفته کارشناسان ممکن است در برخی روستاهای اصفهان هنوز سنتهای خاصی برای ماه مبارک رمضان وجود داشته باشد اما برخلاف رسوم عزاداری‌ در این موارد کمتر تحقیقی انجام شده و بر این اساس اطلاعات کاملا دقیقی در این ارتباط و درباره رسوم ویژه، خاص و متفاوت از دیگر نقاط کشور در دسترس نیست.

46