میزان مالیات بر مهریه

در حال حاضر، به موجب ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، هیچ گونه مالیاتی مستقیماً بر مهریه تعلق نمی گیرد. با این حال، موضوع مالیات بر مهریه، به خصوص مهریه های سنگین، طی سال های اخیر به یکی از بحث های داغ حقوقی و اجتماعی در کشور تبدیل شده است. این بحث به دلیل چالش هایی نظیر افزایش قیمت سکه، حجم بالای پرونده های قضایی مرتبط با مهریه و مسائل مربوط به زندانیان مهریه، اهمیت فزاینده ای پیدا کرده است. برای مدیریت این چالش ها و یافتن راهکارهای مناسب، طرح هایی برای وضع مالیات بر مهریه مطرح شده که البته، هنوز به مرحله تصویب نهایی و اجرا نرسیده اند.

مهریه به عنوان یک حق مالی مهم برای زن، نقش برجسته ای در ساختار ازدواج و بنیان خانواده در ایران ایفا می کند. این حق، که در زمان عقد نکاح تعیین می شود، می تواند به صورت نقدی، سکه، اموال منقول یا غیرمنقول باشد و از لحظه جاری شدن صیغه عقد، زن مالک آن می شود و می تواند هرگونه تصرفی در آن انجام دهد. اما با پیچیده تر شدن شرایط اقتصادی و اجتماعی، مفهوم مهریه نیز دستخوش تحولات و ابهامات زیادی شده است.

ابهامات پیرامون مالیات بر مهریه، به ویژه در مورد آنچه در رسانه ها و افکار عمومی به عنوان «قانون جدید مالیات مهریه» مطرح می شود، باعث سردرگمی بسیاری از افراد شده است. این مقاله با هدف شفاف سازی و ارائه یک راهنمای جامع و دقیق در مورد وضعیت مالیات بر مهریه، هم از منظر قانونی فعلی و هم از نظر طرح های پیشنهادی در دست بررسی، تدوین شده است. تلاش می شود تا با تفکیک این دو جنبه، تصویری روشن از وضعیت مالیاتی مهریه در ایران ارائه شود تا مخاطبان، اعم از زوجین، مشاوران و عموم مردم، با آگاهی کامل تصمیمات درستی اتخاذ کنند.

وضعیت قانونی فعلی: آیا مهریه مشمول مالیات است؟

در حال حاضر و بر اساس قوانین جاری کشور، پاسخ به این سوال روشن و قاطع است: خیر، به خود مهریه، چه به صورت نقدی (مانند سکه یا وجه نقد) و چه به صورت غیرنقدی (مانند ملک یا خودرو)، مالیاتی تعلق نمی گیرد. این معافیت مالیاتی ریشه در ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم دارد که به صراحت بیان می دارد: «جهیزیه منقول و مهریه، اعم از منقول و غیرمنقول از پرداخت مالیات معاف است.» این بدان معناست که نفس تعیین مهریه و مالکیت زن بر آن، فارغ از میزان و نوع آن، مشمول هیچ گونه مالیات مستقیم نیست و زنان در زمان دریافت مهریه خود، نیازی به پرداخت مالیات به دولت ندارند.

برای فهم عمیق تر این موضوع، تصور کنید یک زوج تصمیم به ازدواج گرفته اند و مهریه زن ۱۰۰ سکه تمام بهار آزادی تعیین شده است. بر اساس قانون فعلی، زن پس از عقد، مالک این ۱۰۰ سکه است و هیچ مالیاتی بابت مالکیت یا دریافت این سکه ها از وی اخذ نمی شود. این معافیت، یکی از ویژگی های حقوقی مهم مهریه در نظام حقوقی ایران محسوب می شود که هدف آن حمایت از حقوق مالی زنان در زمان ازدواج و پس از آن است. بسیاری از زنان به مهریه به عنوان پشتوانه ای برای زندگی مشترک یا حتی تضمینی برای حقوق خود در شرایط جدایی می نگرند و این معافیت قانونی، به نوعی از این پشتوانه حمایت می کند.

تفاوت مالیات بر مهریه با مالیات بر نقل و انتقال دارایی ها

اینجا لازم است یک تمایز مهم را در نظر داشت: «مالیات بر مهریه» به معنای مالیات مستقیم بر خود مهریه، با «مالیات بر نقل و انتقال دارایی هایی که از محل مهریه به دست می آید یا به عنوان مهریه تعیین می شود» متفاوت است. در واقع، اگرچه مهریه خودش معاف از مالیات است، اما دارایی هایی که به عنوان مهریه تعیین می شوند یا پس از دریافت مهریه توسط زن مورد معامله قرار می گیرند، ممکن است مشمول قوانین مالیاتی دیگری باشند.

به عنوان مثال، فرض کنید مهریه یک زن، یک قطعه زمین یا یک واحد آپارتمان است. زمانی که این ملک به عنوان مهریه به نام زن منتقل می شود، اگرچه خود مهریه مالیات ندارد، اما فرآیند «نقل و انتقال ملک» در دفاتر اسناد رسمی، مشمول «مالیات نقل و انتقال ملک» خواهد بود. این مالیات، بر عهده انتقال دهنده (زوج) است و جزئی از فرآیند ثبتی و قانونی انتقال مالکیت محسوب می شود، نه مالیاتی بر خود مهریه. همین طور، اگر مهریه به صورت خودرو تعیین شده باشد، مالیات نقل و انتقال خودرو نیز در زمان ثبت سند، اخذ خواهد شد.

همچنین، اگر زنی پس از دریافت سکه های مهریه خود، تصمیم به فروش آن ها بگیرد و از این فروش سود قابل توجهی کسب کند، در صورت تصویب و اجرایی شدن قوانین مربوط به «مالیات بر عایدی سرمایه» در آینده، ممکن است این سود مشمول مالیات شود. این مالیات، بر سودی که فرد از فروش دارایی های خود کسب می کند، وضع می شود و نه بر اصل مهریه. بنابراین، برای درک کامل وضعیت مالیاتی، باید دقت داشت که قوانین مربوط به مالیات بر عایدی سرمایه یا مالیات بر نقل و انتقال، از مالیات مستقیم بر اصل مهریه متمایز هستند و هر کدام به صورت جداگانه بررسی می شوند.

بررسی طرح قانون جدید مالیات بر مهریه: پیشینه و وضعیت کنونی

در سال های اخیر، موضوع مهریه به یکی از پرچالش ترین مسائل اجتماعی و حقوقی در ایران تبدیل شده است. افزایش چشمگیر قیمت سکه و تورم اقتصادی، موجب شده تا مهریه هایی که در گذشته به نظر معقول می آمدند، امروز به مبالغی نجومی و غیرقابل پرداخت تبدیل شوند. این وضعیت، مردان زیادی را به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه روانه زندان کرده و بار سنگینی را بر دوش دستگاه قضایی کشور تحمیل کرده است. از سوی دیگر، زنان نیز برای وصول مهریه خود با فرآیندهای طولانی و پیچیده قضایی مواجه هستند که گاهاً سال ها به طول می انجامد و نتیجه ای ملموس در پی ندارد.

در پاسخ به این معضلات و با هدف ایجاد تعادل در تعیین مهریه و کاهش دعاوی حقوقی، طرحی تحت عنوان «اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه» در مجلس شورای اسلامی مطرح شده است. این طرح که در افکار عمومی به «قانون جدید مالیات بر مهریه» شناخته می شود، به دنبال آن است که با وضع مالیات بر مهریه های سنگین، زوجین را به سمت تعیین مهریه های منطقی تر سوق دهد و بدین ترتیب، از مشکلات آتی جلوگیری کند. اهداف اصلی این طرح شامل کاهش مهریه های نامتعارف، حمایت از بنیان خانواده از طریق کاهش فشارهای مالی و قضایی، و تسریع فرآیند وصول مهریه های معقول است.

وضعیت کنونی طرح: هنوز تصویب و اجرایی نشده است

یکی از مهم ترین نکات و اصلی ترین ابهامات در مورد این طرح، وضعیت اجرایی آن است. بسیاری از رسانه ها و برخی منابع، از «اجرایی شدن مالیات بر مهریه در سال ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴» صحبت می کنند که این موضوع، سبب نگرانی ها و سوالات فراوانی در میان زوجین و خانواده ها شده است. با این حال، باید به قوت تأکید کرد که این طرح در حال حاضر در مراحل بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارد و «هنوز به طور قطعی تصویب و اجرایی نشده است.»

اشاره به سال های ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ در خصوص مالیات مهریه، بیشتر به زمان مطرح شدن و بررسی این طرح در کمیسیون های تخصصی مجلس و اظهارنظر کارشناسان اشاره دارد و به معنای قطعیت و اجرای آن در این سال ها نیست. برای اینکه یک طرح قانونی به مرحله اجرا برسد، لازم است پس از بررسی در کمیسیون ها، در صحن علنی مجلس به تصویب نمایندگان برسد، سپس به تأیید شورای نگهبان برسد و در نهایت، پس از ابلاغ رئیس جمهور، در روزنامه رسمی منتشر شود. تنها پس از طی این مراحل قانونی است که یک طرح به قانون تبدیل شده و قابلیت اجرایی پیدا می کند.

نهادهای متعددی در بررسی و تدوین این طرح نقش دارند. مجلس شورای اسلامی به عنوان نهاد قانون گذار، مسئولیت اصلی بررسی و تصویب آن را بر عهده دارد. قوه قضائیه نیز با توجه به تجربه عملی خود در مواجهه با پرونده های مهریه، دیدگاه ها و پیشنهادات خود را در این خصوص ارائه می کند. سازمان امور مالیاتی نیز در صورت تصویب این قانون، به عنوان مجری، مسئولیت وصول مالیات را بر عهده خواهد داشت. بنابراین، تا زمانی که مراجع رسمی و ذیصلاح، خبر از تصویب نهایی و ابلاغ این قانون ندهند، هرگونه گمانه زنی در مورد اجرای آن بی اساس خواهد بود.

نرخ های مالیات بر مهریه در صورت تصویب طرح پیشنهادی (جدول تفصیلی)

چنانچه طرح «قانون جدید مالیات بر مهریه» به تصویب نهایی برسد، چارچوب مشخصی برای اخذ مالیات از مهریه ها، به ویژه مهریه های با تعداد سکه بالا، تعیین خواهد شد. هدف از این سازوکار پلکانی، همان طور که پیش تر اشاره شد، تشویق زوجین به تعیین مهریه های معقول و قابل پرداخت است. در این طرح، یک سقف معافیت پایه برای مهریه در نظر گرفته شده و پس از آن، نرخ های مالیاتی به صورت پلکانی افزایش می یابد.

معافیت پایه و نرخ های پلکانی

بر اساس جزئیات طرح پیشنهادی، مهریه هایی که تعداد آن ها تا سقف ۱۴ سکه بهار آزادی (یا معادل آن از سایر انواع سکه یا دارایی) تعیین می شود، به طور کامل از پرداخت مالیات معاف خواهند بود. این معافیت پایه، با هدف حفظ حقوق حداقلی زنان و تشویق به تعیین مهریه های متعارف صورت گرفته است. پس از این سقف، نرخ های مالیاتی به صورت پلکانی برای مهریه های با تعداد سکه بالاتر اعمال می شود:

• مهریه های از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه بهار آزادی، مشمول ۱.۱ درصد مالیات از ارزش کل مهریه خواهند شد.
• مهریه های از ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه بهار آزادی، مشمول ۲ درصد مالیات از ارزش کل مهریه خواهند شد.
• مهریه های بیش از ۲۰۰ سکه بهار آزادی، مشمول ۱۵ درصد مالیات از ارزش کل مهریه خواهند شد.

این نرخ ها به گونه ای طراحی شده اند که هرچه تعداد سکه های مهریه بالاتر می رود، سهم مالیات نیز به صورت تصاعدی افزایش یابد تا افراد را از تعیین مهریه های بسیار سنگین باز دارد. این ساختار مالیاتی پلکانی، به وضوح نشان می دهد که تمرکز اصلی قانون گذار بر روی مهریه های نامتعارف است.

برای درک بهتر این نرخ ها، جدول زیر یک نمای کلی از میزان مالیات بر مهریه در صورت تصویب قانون جدید ارائه می دهد:

تعداد سکه مهریه (بهار آزادی)	میزان مالیات (از ارزش کل مهریه)
تا ۱۴ سکه	معاف از مالیات
از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه	۱.۱٪
از ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه	۲٪
بیش از ۲۰۰ سکه	۱۵٪

توجه به این نکته ضروری است که این جدول و نرخ ها صرفاً بر اساس طرح پیشنهادی است که هنوز نهایی نشده است. هرگونه تغییر در متن نهایی قانون، می تواند بر این اعداد و درصدها تأثیر بگذارد. بنابراین، پیگیری اخبار از مراجع رسمی برای اطلاع از آخرین تغییرات بسیار اهمیت دارد.

نحوه محاسبه مالیات بر مهریه (با مثال های کاربردی)

در صورت تصویب طرح پیشنهادی مالیات بر مهریه، نحوه محاسبه آن بر اساس تعداد سکه های تعیین شده و ارزش روز سکه خواهد بود. این محاسبه برای زوجین و مشاوران حقوقی و مالیاتی که با این موضوع سر و کار دارند، از اهمیت بالایی برخوردار است تا بتوانند پیش بینی دقیقی از بار مالی احتمالی داشته باشند.

فرمول محاسبه

فرمول کلی برای محاسبه مالیات بر مهریه، در صورت تصویب قانون جدید، به شرح زیر است:

(تعداد سکه × ارزش روز هر سکه) × نرخ مالیات = مبلغ مالیات مهریه

نکته مهم در این فرمول، «ارزش روز هر سکه» است. این ارزش باید در زمان ثبت عقدنامه و محاسبه مالیات، ملاک قرار گیرد. نوسانات بازار سکه می تواند به طور قابل توجهی بر مبلغ نهایی مالیات تأثیر بگذارد. به همین دلیل، زوجین باید در زمان عقد و تعیین مهریه، به این موضوع دقت کنند و ارزش روز سکه را به طور دقیق استعلام نمایند.

مثال های کاربردی

برای روشن شدن نحوه محاسبه، به چند مثال کاربردی توجه کنید:

مثال ۱: مهریه ۷۰ سکه بهار آزادی

فرض کنید یک زوج مهریه را ۷۰ سکه بهار آزادی تعیین کرده اند. بر اساس جدول پیشنهادی، این تعداد سکه در بازه «از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه» قرار می گیرد که نرخ مالیات آن ۱.۱٪ است. اگر ارزش روز هر سکه را (مثلاً) ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان در نظر بگیریم، محاسبه به صورت زیر خواهد بود:

1. ارزش کل مهریه: ۷۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۲,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
2. مبلغ مالیات: ۲,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۱.۱٪ = ۳۰,۸۰۰,۰۰۰ تومان

بنابراین، برای مهریه ۷۰ سکه ای، مبلغ ۳۰ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان به عنوان مالیات مهریه باید پرداخت شود.

مثال ۲: مهریه ۱۲۰ سکه بهار آزادی

حال فرض کنید مهریه ۱۲۰ سکه بهار آزادی تعیین شده است. این تعداد در بازه «از ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه» قرار می گیرد و نرخ مالیات آن ۲٪ است. با فرض همان ارزش روز سکه ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان، محاسبه به این شکل خواهد بود:

1. ارزش کل مهریه: ۱۲۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۴,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
2. مبلغ مالیات: ۴,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۲٪ = ۹۶,۰۰۰,۰۰۰ تومان

در این حالت، مبلغ ۹۶ میلیون تومان باید به عنوان مالیات مهریه پرداخت شود.

مثال ۳: مهریه ۴۰۰ سکه بهار آزادی

برای مهریه های سنگین تر، فرض کنید ۴۰۰ سکه بهار آزادی مهریه تعیین شده باشد. این تعداد در بازه «بیش از ۲۰۰ سکه» قرار می گیرد و بالاترین نرخ مالیات یعنی ۱۵٪ به آن تعلق می گیرد. با ارزش روز سکه ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان، محاسبه به شرح زیر است:

1. ارزش کل مهریه: ۴۰۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۱۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
2. مبلغ مالیات: ۱۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × ۱۵٪ = ۲,۴۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

در این مثال، مبلغ مالیات به ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان می رسد که نشان دهنده بار مالی قابل توجه برای مهریه های سنگین است.

اگر مهریه ترکیبی از سکه و دارایی غیرنقدی (مانند ملک یا خودرو) باشد، ابتدا باید ارزش روز دارایی های غیرنقدی نیز به صورت کارشناسی تعیین و به ارزش ریالی سکه ها اضافه شود و سپس کل مبلغ در فرمول محاسبه مالیات قرار گیرد. این فرآیند ارزش گذاری باید با دقت انجام شود تا از بروز اختلافات در آینده جلوگیری گردد.

مسئولیت پرداخت مالیات مهریه: بر عهده کیست؟

یکی از سوالات کلیدی و البته چالش برانگیز در بحث مالیات بر مهریه، این است که در صورت تصویب قانون جدید، مسئولیت پرداخت این مالیات بر عهده کدام یک از زوجین خواهد بود؟ در عرف و فرهنگ ما، مهریه حق زن تلقی می شود، اما بار مالی احتمالی آن در هنگام عقد، می تواند محل بحث و اختلاف باشد. قانون گذار در طرح پیشنهادی خود، برای ایجاد عدالت و توازن، راهکاری را پیش بینی کرده است.

بر اساس جزئیات مطرح شده در طرح «قانون جدید مالیات بر مهریه»، در صورت تصویب نهایی، مسئولیت پرداخت مالیات بر مهریه به صورت مشترک و مساوی (۵۰-۵۰) بر عهده هر دو زوج، یعنی زن و شوهر، خواهد بود. این تقسیم مسئولیت، از این جهت حائز اهمیت است که هیچ یک از طرفین، بار مالیاتی را به تنهایی بر دوش نمی کشند و هر دو به یک اندازه در این تعهد مالی سهیم می شوند.

منطق پشت این تقسیم مسئولیت، چند بُعدی است. اولاً، این رویکرد به کاهش فشار بر یک طرف برای تعیین مهریه های سنگین کمک می کند. اگر تنها مرد مسئول پرداخت مالیات بود، ممکن بود زن بدون نگرانی از بار مالیاتی، بر مهریه های بسیار بالا اصرار ورزد. اما وقتی هر دو طرف می دانند که باید بخشی از مالیات را بپردازند، احتمالاً در تعیین میزان مهریه با واقع بینی بیشتری عمل خواهند کرد و به سمت مهریه های منطقی تر سوق پیدا می کنند.

ثانیاً، این تقسیم مسئولیت می تواند به توازن و همدلی بیشتر در ابتدای زندگی مشترک کمک کند. پرداخت مشترک یک هزینه اولیه، نمادی از مشارکت و مسئولیت پذیری مشترک در تصمیمات مهم زندگی است. این رویکرد به نوعی ترویج فرهنگ مسئولیت پذیری زوجین در قبال تعهدات مالی خود و زندگی مشترک است. این تقسیم عادلانه بار مالیاتی، باعث می شود که هر دو خانواده داماد و عروس، در مورد میزان مهریه با دقت بیشتری مذاکره کنند و به توافقی برسند که از نظر مالی برای هر دو طرف قابل قبول باشد و از تحمیل هزینه های سنگین و غیرضروری در ابتدای راه زندگی مشترک جلوگیری شود.

مسئولیت پرداخت مالیات بر مهریه در طرح پیشنهادی، به صورت مشترک و مساوی (۵۰-۵۰) بر عهده زوجین خواهد بود تا توازن و مسئولیت پذیری مشترک در تعیین مهریه تقویت شود.

این رویکرد، در نهایت می تواند به نفع پایداری زندگی مشترک باشد؛ چرا که زوجین از همان ابتدا با آگاهی از تعهدات مالی خود، پایه های زندگی را بر اساس واقعیت و توانمندی های خود بنا می کنند و کمتر درگیر چالش های مالی ناشی از مهریه های نامتعارف می شوند. البته، همواره توصیه می شود که زوجین پیش از تصمیم گیری نهایی در مورد مهریه و تعهدات مالی، با مشاوران حقوقی و مالی مشورت کنند تا از تمامی جوانب قانونی و مالی مربوط به آن آگاه شوند.

زمان و محل پرداخت مالیات مهریه

یکی دیگر از جزئیات مهم طرح پیشنهادی «قانون جدید مالیات بر مهریه»، تعیین زمان و محل پرداخت این مالیات است. این موضوع برای زوجین اهمیت دارد تا بدانند در چه مرحله ای از فرآیند ازدواج، باید به این تعهد مالی رسیدگی کنند و برنامه ریزی لازم را انجام دهند. همان طور که در قوانین مالیاتی دیگر نیز مرسوم است، زمان پرداخت مشخص، به شفافیت و سهولت اجرایی شدن قانون کمک شایانی می کند.

در صورت تصویب نهایی طرح مالیات بر مهریه، زمان پرداخت این مالیات «هنگام ثبت عقدنامه» تعیین شده است. این بدان معناست که زوجین، درست در لحظه ثبت رسمی ازدواج خود در دفاتر اسناد رسمی یا دفاتر ازدواج، موظف به پرداخت مالیات مربوط به مهریه خواهند بود. به عبارت دیگر، قبل از اینکه سند ازدواج به طور کامل صادر و تحویل زوجین شود، باید مراحل مربوط به محاسبه و پرداخت مالیات مهریه طی شده باشد.

محل پرداخت نیز «در دفاتر اسناد رسمی» یا دفاتر ازدواج خواهد بود. این دفاتر به عنوان مجریان ثبت عقد و انتقال دهنده اطلاعات به سازمان امور مالیاتی، نقش کلیدی در فرآیند جمع آوری این مالیات ایفا خواهند کرد. این سازوکار، فرآیند را برای زوجین ساده تر می کند؛ زیرا نیازی به مراجعه جداگانه به ادارات مالیاتی نخواهند داشت و تمامی امور مرتبط با ثبت ازدواج و پرداخت مالیات در یک مکان واحد انجام می شود. این اقدام از سردرگمی و اتلاف وقت زوجین جلوگیری می کند و باعث می شود روند اداری ازدواج با سهولت بیشتری پیش برود.

یک نکته حائز اهمیت دیگر، ماهیت یک باره بودن پرداخت این مالیات است. پرداخت مالیات مهریه، یک بار و در زمان عقد صورت می گیرد و اقساطی بودن یا نبودن مهریه در زمان پرداخت مالیات تأثیری ندارد. به این معنی که حتی اگر زوجین توافق کنند که مهریه به صورت اقساطی پرداخت شود یا عندالمطالبه باشد، مالیات مربوط به کل مبلغ مهریه (در صورت قرار گرفتن در محدوده مشمول مالیات) باید به صورت یکجا و در زمان ثبت عقدنامه تسویه شود. این رویکرد، از پیچیدگی های احتمالی در آینده جلوگیری می کند و فرآیند وصول مالیات را برای دولت ساده تر می سازد.

این تدابیر نشان می دهد که قانون گذار در طرح پیشنهادی، به دنبال آن است که با یک فرآیند شفاف و متمرکز، ضمن تحقق اهداف خود در کاهش مهریه های نامتعارف، کمترین بار اضافی را بر دوش زوجین درگیر در فرآیند ازدواج تحمیل کند. البته، همواره باید به یاد داشت که این موارد، در صورت تصویب نهایی طرح به قانون تبدیل خواهند شد و تا آن زمان، وضعیت فعلی (معافیت کامل مهریه از مالیات) پابرجا خواهد بود.

بررسی مزایا و معایب احتمالی قانون جدید مالیات مهریه

هر طرح قانونی جدید، به ویژه آن هایی که با بنیان های اجتماعی و فرهنگی جامعه ارتباط تنگاتنگ دارند، همواره با موافقان و مخالفان خاص خود روبرو می شود و مزایا و معایب احتمالی متعددی را در پی دارد. طرح «قانون جدید مالیات بر مهریه» نیز از این قاعده مستثنی نیست و بررسی ابعاد مختلف آن، به درک جامع تر این موضوع کمک می کند.

مزایا (از دیدگاه طرفداران)

طرفداران این طرح، که اغلب شامل کارشناسان حقوقی، قضات، و برخی از سیاست گذاران هستند، مزایای متعددی را برای آن برمی شمارند:

1. کاهش چشمگیر مهریه های نامتعارف و غیرقابل پرداخت: یکی از اصلی ترین اهداف و مزایای مورد انتظار این قانون، تعدیل مهریه های بسیار سنگین است. با وضع مالیات بر مهریه های بالا، زوجین از همان ابتدا با بار مالی قابل توجهی روبرو می شوند که به طور طبیعی آن ها را به سمت تعیین مهریه های منطقی تر سوق می دهد. این امر می تواند به کاهش چشمگیر آمار مهریه هایی که به عنوان ابزاری برای فشار یا اهداف غیرواقعی استفاده می شوند، کمک کند.
2. کاهش پرونده های قضایی و زندانیان مهریه: مهریه های سنگین، سالانه هزاران پرونده را به محاکم قضایی سرازیر می کنند و مردان زیادی را به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه روانه زندان ها می کنند. با کاهش مهریه های نامتعارف، انتظار می رود تعداد این پرونده ها و به تبع آن، آمار زندانیان مهریه نیز کاهش یابد که این موضوع، هم به نفع نظام قضایی کشور است و هم به بهبود وضعیت اجتماعی خانواده ها کمک می کند.
3. تسریع فرآیند اجرایی احکام مهریه: برای مهریه های منطقی تر و قابل پرداخت، با کاهش بار کاری دادگاه ها، فرآیند رسیدگی و اجرای احکام مهریه نیز می تواند سرعت بیشتری پیدا کند. این امر به زنان نیز کمک می کند تا در صورت نیاز، بتوانند با سهولت و سرعت بیشتری به حقوق قانونی خود دست یابند.
4. افزایش سرمایه گذاری در زندگی مشترک: زمانی که فشار مالی ناشی از مهریه های سنگین کاهش یابد، زوجین ممکن است انگیزه ی بیشتری برای سرمایه گذاری واقعی در بنیان زندگی مشترک خود پیدا کنند؛ به جای آنکه انرژی و منابع مالی خود را صرف چالش های ناشی از مهریه کنند، می توانند آن را صرف ساختن آینده ای پایدارتر برای خود و خانواده شان نمایند.

معایب (از دیدگاه منتقدان)

در مقابل، منتقدان این طرح نیز نگرانی ها و معایبی را مطرح می کنند که باید به دقت مورد توجه قرار گیرد:

1. احتمال تضعیف حقوق مالی زنان و ابزار آنها برای دستیابی به حق طلاق: در نظام حقوقی ایران، حق طلاق عمدتاً در اختیار مرد است و مهریه در بسیاری از موارد به عنوان تنها اهرم مالی و حقوقی زن برای چانه زنی و گاهی اوقات، دستیابی به حق طلاق (مثلاً در قالب بذل مهریه) عمل می کند. منتقدان بر این باورند که وضع مالیات بر مهریه می تواند این اهرم را تضعیف کرده و زنان را در موقعیت آسیب پذیرتری قرار دهد.
2. افزایش بار مالی اولیه بر زوجین در ابتدای زندگی مشترک: شروع زندگی مشترک، خود با هزینه های بالایی همراه است (مانند هزینه های مراسم عروسی، تأمین مسکن و لوازم زندگی). اضافه شدن بار مالیاتی مهریه در همان ابتدای کار، می تواند فشار اقتصادی زیادی را بر زوجین جوان، به ویژه آنهایی که توان مالی کمتری دارند، تحمیل کند و حتی ممکن است مانعی برای ازدواج آن ها شود.
3. امکان ترغیب به ثبت ازدواج های غیررسمی برای فرار از مالیات: یکی از نگرانی های جدی، این است که وضع مالیات بر مهریه، به خصوص برای مهریه های بالاتر، ممکن است برخی زوجین را به سمت ثبت ازدواج های غیررسمی (مانند عقد موقت طولانی مدت یا عدم ثبت مهریه رسمی) سوق دهد تا از پرداخت مالیات فرار کنند. این امر می تواند به نوبه خود، مشکلات حقوقی و اجتماعی جدیدی را، به ویژه برای زنان، در آینده ایجاد کند.
4. کاهش ارزش مهریه به عنوان پشتوانه مالی: در برخی موارد، مهریه به عنوان یک پشتوانه مالی برای زنان در نظر گرفته می شود تا در صورت بروز مشکلات و جدایی، بتوانند زندگی خود را از نو بسازند. وضع مالیات بر آن، می تواند از این ارزش کاسته و به نوعی، این پشتوانه را تضعیف کند.

بررسی جامع این مزایا و معایب نشان می دهد که تدوین چنین قوانینی نیازمند دقت و ظرافت فراوانی است تا ضمن رفع مشکلات موجود، به چالش های جدید دامن زده نشود و حقوق تمامی افراد، به ویژه زنان، به طور کامل حفظ گردد. تعادل میان حمایت از نهاد خانواده، کاهش بار قضایی و حفظ حقوق مالی زنان، هدف نهایی است که باید در نظر گرفته شود.

نتیجه گیری

موضوع میزان مالیات بر مهریه، یکی از مباحث پیچیده و چندوجهی در نظام حقوقی و اجتماعی ایران است که توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است. آنچه در این مقاله به روشنی تبیین شد، این است که در حال حاضر، مطابق با ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، مهریه به طور کامل از پرداخت هرگونه مالیات مستقیم معاف است. این معافیت، شامل مهریه های نقدی، سکه و حتی اموال منقول و غیرمنقول می شود و زن بابت اصل مهریه ای که مالک آن می شود، مالیاتی نمی پردازد.

با این حال، طرحی پیشنهادی با عنوان «اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و مهریه» در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است که در صورت تصویب نهایی، منجر به وضع مالیات پلکانی بر مهریه های سنگین خواهد شد. این طرح، معافیت تا سقف ۱۴ سکه را پیش بینی کرده و برای مهریه های بالاتر از آن، نرخ های مالیاتی ۱.۱٪، ۲٪ و ۱۵٪ را پیشنهاد داده است. مسئولیت پرداخت این مالیات، در صورت تصویب قانون، به صورت مشترک و مساوی (۵۰-۵۰) بر عهده زوجین خواهد بود و زمان پرداخت آن نیز هنگام ثبت عقدنامه در دفاتر اسناد رسمی تعیین شده است.

اهمیت درک این موضوع در تمایز قائل شدن بین وضعیت قانونی «فعلی» و «پیشنهادی» نهفته است. بسیاری از ابهامات و نگرانی ها در افکار عمومی، از عدم تفکیک این دو حالت ناشی می شود. طرح مالیات بر مهریه، با وجود مزایایی چون کاهش مهریه های نامتعارف و کاهش بار قضایی، با معایبی نظیر احتمال تضعیف حقوق زنان و افزایش بار مالی اولیه بر زوجین نیز مواجه است که نیازمند بررسی های دقیق تر و تدابیر حمایتی لازم است.

با توجه به حساسیت این موضوع و تأثیر آن بر زندگی افراد، به مخاطبان توصیه می شود برای اطلاع از آخرین تغییرات و تحولات قانونی، همواره اخبار رسمی را از مراجع ذیصلاح نظیر مجلس شورای اسلامی و سازمان امور مالیاتی پیگیری کنند. در نهایت، هرگونه تصمیم گیری مهم در خصوص تعیین مهریه و تعهدات مالی مرتبط با آن، بهتر است با مشاوره با وکیل یا کارشناس حقوقی مجرب صورت گیرد تا تمامی جنبه های مالیاتی و قانونی به دقت مورد سنجش قرار گیرد و زوجین بتوانند با آگاهی کامل، زندگی مشترک خود را آغاز کنند.