اما و اگرهای پیام‌رسان‌های داخلی
مردم خراسان ضرب المثلی دارند که می گوید: اگر قاشق بکشند، ماست بیرون می ریزد، دنیا لیس روی کام می شود. تغار به معنای ظرف سفالی بزرگ است و کاسه لیس در این ضرب المثل به آنهایی اطلاق می شود که در محیط عادی و سالم قابل استفاده نیستند و فقط در شرایط آشفته مفید هستند. البته بهره گیری از فرصت های ایجاد شده در سختی ها و مشکلات و هرج و مرج اوضاع مردم نیز هنری می طلبد که مثلا پیام رسان های داخلی از آن بی بهره بودند که علی رغم اینکه خبرگزاری آنلاین سرگرمی برای همه اذعان داشت در حال توسعه هستند. . حمایت، نکردند، حمایت و هزینه هایی که نه منبع عرضه و نه مصرف کننده دقیقا مشخص نیست، اما به گفته خبرگزاری ها به هزاران میلیارد می رسد. کافی است به یاد بیاوریم که تنها برای یکی از آنها 2500 میلیارد تومان هزینه شده است و جالب اینکه برخی نمایندگان مجلس از حمایت و نام بردن از آن ابایی ندارند، هرچند می توان به آن مشکوک به تبلیغات بود. نماینده ای به جای مدیرعامل شرکت تولیدی خود قول عجیبی به مردم داده است، این وعده سه برابر پهنای باند پیام رسان اینترنت ماهواره ای استارلینک!!
اما تغری که این روزها بدر آن را هک کرده بود و پیش از این نیز بارها آن را هک کرده بود، هیچ علاقه ای به پیام های رسانه های داخلی نداشت، چرا که آمار ایسپا پیش از این در ژوئن گذشته نشان می داد که پیام رسان های داخلی، به گزارش روبیکا، تنها 5.7 درصد ایتا است. تنها 4.6 درصد، سروش پلاس تنها 3.6 درصد، بله تنها 2.2 درصد، آی گپ تنها 1.8 درصد و گپ تنها 0.8 درصد از کاربران بالای 18 سال سن دارند و واتس اپ با 71.1 درصد پرکاربردترین پیام رسان کشور است. 49.4 درصد و تلگرام 31.6 درصد. به عبارت دیگر، همه پیام رسان های داخلی به طور کلی و همراه با تمام هزینه ها و تبلیغاتی که برای آنها انجام شده است، حتی اگر فرض کنیم که نمی توان پذیرفت که مخاطبان آنها به اندازه یک سوم واتس اپ به اشتراک گذاشته نشده است، که اخیرا فیلترهایی را به لیست اضافه کرد، اما خیر. این در حالی است که تا مدت ها نهادهای دولتی موظف به استفاده از پیام رسان های داخلی بودند و گاهی پیام رسان ها بسته های حمایتی را به مخاطبان ارائه می کردند.
با وعده و نفرین نمی شود.
مشکل پیام رسان های داخلی نه کیفیت است و نه راحتی. خود مسئولان هم متوجه این موضوع شدند. به همین دلیل است که گاهی می آیند و از دغدغه اصلی مردم یعنی «عدم اعتماد مردم به امنیت اطلاعاتشان» صحبت می کنند. بدون شک مردم دوست ندارند که شخصی در داخل این کشور به هر قیمتی به مکالمات آنها دسترسی داشته باشد، چه رسد به اینکه بخواهد با کمک پیام رسان ها به بقیه اطلاعات تلفن دسترسی پیدا کند. این نگرانی نه تنها قابل درک است، بلکه کار پیام رسان ها نشان داده است که این نگرانی بی اساس نیست. شاید به همین منظور اخیراً وزیر ارتباطات از مردم خواسته است که اطمینان دهند اطلاعات شخصی افراد در پیام رسان های داخلی ذخیره می شود که تاکید کرد: با حکم قضات ویژه، رئیس اداره مستقیماً منصوب می‌شود و در موارد خاص با مجوز رئیس اداره امکان دسترسی فراهم می‌شود.» البته به نظر می رسد که منظور او نهادهای نظارتی و امنیتی بوده است. اما آقای وزیر چگونه می تواند اطمینان حاصل کند که نهادهایی که گاهی خارج از قانون عمل کرده اند، ملزم به رعایت قانون هستند.
همچنین در تعریف جرایمی که به گفته وی قضات منصوب مستقیم رئیس قوه قضائیه مجوز دریافت اطلاعات را می دهند، مرز مشخصی مشخص نشده است، به تصویب رئیس قوه قضائیه رسید و ابلاغ شد: مراجع قضایی در سراسر کشور تعریفی از الزامات قانونی مذکور وجود نداشت.
در ماده 3 این آیین نامه آمده است که ارتباطات خصوصی افراد در پیام رسان های داخلی مشمول اصل 25 قانون اساسی است و شنود غیرقانونی ارتباطات خصوصی پیام رسان های داخلی توسط هر شخص حقیقی یا حقوقی جرم بوده و قابل پیگرد قانونی است. در مواد 5، 6 و 7 خود مسئولیت حفاظت از اطلاعات کاربران را بر عهده مدیران پیام رسان های اجتماعی گذاشته و گفته شده است که آنها نمی توانند اطلاعات شخصی افراد را بدون رضایت کاربر ذخیره، پردازش، افشا یا منتشر کنند. الزامات قانونی”. یا در دسترس دیگران قرار دهید و آنها مسئول جلوگیری از دسترسی به این اطلاعات با استفاده از اقدامات حفاظتی و امنیتی مناسب هستند. اما نکته مهم این بود که در شرایطی که آئین نامه «الزامات قانونی» گفته بود، دسترسی به اطلاعات کاربران با حکم قضایی امکان پذیر است.
ضمناً یکی از دلایل این شرایط عنوان امنیت ملی است، مشکلی که حدود و مصادیق آن در قانون مشخص نشده است. به بیان ساده تر، بحث، نقد و اظهار نظر بر اساس اصل 27 قانون اساسی، تا زمانی که به افترا و شایعه تبدیل نشود، دعوت یا حتی علیه نظام آن تحریک نشود، جایگاهی ندارد. مصداق تهدید امنیتی ملی است یا نه.
به علاوه مشخص نیست ضمانت اجرای چنین وعده هایی به ویژه در دولتی که با وعده های فراوان روی کار آمده و مردم همچنان در مسیر امید ناظر تحقق آن هستند چیست. حتما یادتان هست سال گذشته در میانه بحث طرح موسوم به دفاع از فضای مجازی، نماینده مردم رفسنجان و انار در مجلس، دبیر کمیته فرهنگی شورای اسلامی، جلالی وعده داده بود که: در برنامه حفاظت از فضای مجازی، هیچ کانال، وب‌سایت یا پیام‌رسان، فیلتر داخلی یا خارجی و هیچ کسب‌وکاری محدود یا تعطیل نخواهد شد. این در شرایطی است که در خلال اظهارات آقای جلالی تلگرام فیلتر شد و این روزها واتس اپ و اینستاگرام نیز از هر نظر فیلتر شده اند. مردم چنین وعده هایی را زیاد شنیده اند.
قانون به جای وعده و قسم
هیچ عاقلی نمی گوید فضای مجازی آنقدر خالی بماند که تبدیل به مرکز انواع جرایم سایبری یا مرکز هماهنگی جرایم سازمان یافته شود، هرچند اخیرا افراد زیادی قربانی کلاهبرداری، فیشینگ، فیشینگ یا سرقت اطلاعات شده اند. عجیب است و آنها به طرز شگفت انگیزی رشد کرده بودند. حتی در آمریکا سندی منتشر شد که نشان می داد دو پیام رسان واتس اپ و ای مسیج بیشترین اطلاعات مورد نیاز اداره تحقیقات فدرال (اف بی آی) را ارائه می دهند. البته FBI فقط می‌تواند پیام‌ها را در آن پلتفرم‌ها با حکم قضایی بررسی کند. البته برخی از پیام رسان های آمریکا مانند تلگرام، سیگنال، وایبر و وی چت هیچ محتوایی از اطلاعات کاربران را در اختیار FBI قرار نداده اند.
درست است که با حذف پیام های رسانه های خارجی، مردم مجبور به استفاده از پیام رسان های داخلی می شوند، اما این اقبال نه تنها اعتبار پیام های رسانه ای را افزایش نمی دهد، بلکه این اجبار به سرمایه اجتماعی نظام لطمه می زند. بنابراین به نظر می رسد اگر انحصار اجتناب ناپذیری وجود داشته باشد، باید گامی برای اعتمادسازی برداشت.
- نمونه هایی از به اصطلاح “دعاهای حقوقی” باید با وضوح بیشتری تعریف شوند. بدون شک این موضوع مهم است که نظرات را جرم انگاری کنیم (حتی اگر مخالف نظر باشد) یا خیر.
- قانون همچنین باید غیرقابل اعتماد بودن و بی ارزش بودن اطلاعاتی که به طور غیرقانونی از پیام رسان های مردم استخراج یا دریافت می شود را روشن کند.
- مسئولان پیام رسان های داخلی که به دلیل تخلف از تعهدات قانونی تحت تعقیب قرار می گیرند، باید معرفی شوند، یعنی به مردم اجازه داده شود که بدانند اطلاعات خود را به چه کسانی سپرده اند.
- برای کسانی که به طور غیرقانونی اطلاعات افراد را در اختیار دیگران قرار می دهند باید مجازات مناسبی در نظر گرفته شود.
- همچنین برای افرادی که اطلاعات افراد را به صورت غیرقانونی دریافت می کنند باید مجازات مناسبی در نظر گرفته شود.
- همچنین برای افرادی که از اطلاعات افراد غیرقانونی به دست آمده (حتی برای گزینش، پذیرش و احراز صلاحیت، به استثنای پست های خاص) استفاده می کنند، مجازات مناسب در نظر گرفته شود.
6565