بازدارندگی فراهسته ای – سرگرمی برای همه
در کنار قدرت نظامی بالفعل ایران – که شامل توانایی در نبرد نامتقارن موشک های دوربرد و مهارت های نظامی پیشرفته است – یک ظرفیت بالقوه نیز وجود دارد که رژیم صهیونیستی ناگزیر از در نظر گرفتن آن در معادلات نظامی خود خواهد بود. نداشتن بمب اتم به هیچ عنوان به معنای نداشتن دانش و توانایی تولید آن نیست. آنطور که منابع و رسانه های غربی اذعان کرده اند آستانه هسته ای شدن ایران به شدت کاهش یافته. برخی محافل این آستانه را تا ۲ هفته تخمین زده اند.
به گزارش سرگرمی برای همه مصطفی نصری در سرمقاله وطن امروز نوشت: در سال های اخیر بحث هایی در فضای سیاسی ایران پیرامون ضرورت حرکت به سمت ساخت بمب اتم به گوش می رسد. این بحث ها بویژه در شرایطی که رژیم صهیونیستی تنش های منطقه ای را تشدید کرده است در محافل سیاسی – رسانه ای ایران بیشتر نمود پیدا کرده اند. نخستین بار سیدکمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی با اشاره به احتمال تغییر دکترین هسته ای ایران این بحث را مطرح کرد. اکنون حتی چهره هایی مانند حسن خمینی نیز تلویحا در این زمینه اظهار نظر می کنند. با این حال مقامات رسمی کشور همچنان تأکید دارند سیاست ایران عدم استفاده از سلاح های کشتار جمعی است. سخنگوی وزارت امور خارجه نیز روز سه شنبه بار دیگر به ایده تغییر دکترین هسته ای ایران واکنش نشان داد و تاکید کرد: «سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران عدم استفاده از سلاح های کشتار جمعی است و این سیاست مستند به فتوای رهبر معظم انقلاب است». صرف نظر از بحث های سیاسی لازم است این ادعاها با واقعیت های میدانی و شرایط امنیتی کشورهایی که صاحب سلاح هسته ای هستند تطبیق داده شود. بررسی تجربه این کشورها نشان می دهد تنها داشتن سلاح هسته ای نمی تواند برای ایران بازدارندگی کافی ایجاد کند. بازدارندگی واقعی مستلزم داشتن ترکیبی از توانمندی های نظامی متعارف توانمندی های نامتقارن قدرت دیپلماتیک و ثبات اقتصادی و سیاسی است.
* ناکارآمدی بازدارندگی هسته ای یک بعدی
چندین کشور با وجود داشتن سلاح هسته ای نتوانسته اند به بازدارندگی کامل دست یابند. پاکستان و هند با وجود داشتن سلاح هسته ای همچنان درگیر تنش های نظامی هستند. هر ۲ کشور بمب اتم دارند اما این امر مانع درگیری های نظامی بین آنها نشده است. پاکستان همچنین با تهدیدات تروریستی داخلی و ناامنی مرزی مواجه است که سلاح هسته ای در مهار آن موثر نبوده است. آفریقای جنوبی نیز در دوران آپارتاید به صورت مخفیانه سلاح هسته ای تولید کرد اما در نهایت تحت فشارهای بین المللی و به دلیل مسائل داخلی سال ۱۹۸۹ میلادی تصمیم به نابودی این زرادخانه گرفت. این تجربه ها نشان می دهد داشتن سلاح هسته ای نمی تواند به تنهایی یک کشور را از تهدیدات و فشارهای خارجی مصون کند بلکه عوامل دیگری مانند ثبات داخلی و سیاست های منطقه ای نیز نقش مهمی در این مساله دارند.
* اسرائیل و سودای خام بازدارندگی هسته ای
رژیم صهیونیستی نیز با وجود داشتن سلاح هسته ای نتوانسته در برابر تهدیدات نظامی بازدارندگی ایجاد کند. به دلیل وسعت کم سرزمین های اشغالی و تقابل با کشورهای هم مرز با وسعت جغرافیایی کوچک استفاده از سلاح هسته ای می تواند تشعشعات گسترده ای ایجاد کند که حتی خود این رژیم را تحت تأثیر قرار دهد؛ از این رو رژیم صهیونیستی گریزی ندارد جز اینکه دست به عصا حرکت کرده و درباره استفاده از سلاح هسته ای بلندپروازی نکند. همچنین سلاح هسته ای این رژیم نتوانسته در مقابل ایران – که بزرگ ترین تهدید امنیتی و موجودیتی برای آن محسوب می شود – بازدارندگی ایجاد کند. مصداق این موضوع ۲ عملیات «وعده صادق» بود که طی آن مواضع نظامی رژیم صهیونیستی با موفقیت مورد هدف قرار گرفت.
* محدودیت های بازدارندگی هسته ای در برابر تهدیدات پیچیده
بازدارندگی هسته ای عمدتا در مقابل تهدیدهای دولت محور موثر است؛ جایی که کشورها به دلیل ترس از پاسخ هسته ای از درگیری های گسترده اجتناب می کنند اما تهدیدات امروزی اغلب از سوی گروه های غیردولتی تروریست یا حملات سایبری است که با تهدید سلاح هسته ای مهار نمی شود. به عنوان مثال گروه هایی مانند داعش که مورد حمایت اسرائیل هستند به صورت غیرمتمرکز و با شیوه های غیرمتعارف عمل می کنند و خارج از دامنه بازدارندگی هسته ای قرار دارند. در مقابله با تهدیدات سایبری نیز استفاده از سلاح هسته ای نه ممکن است نه منطقی. این تهدیدات که معمولا مرز مشخصی ندارند از دایره تأثیر سلاح هسته ای خارج می شوند. همچنین استفاده از سلاح هسته ای به دلیل قدرت تخریب عظیم و آثار ویرانگر زیست محیطی تنها در شرایط بسیار خاص و نادر ممکن است. درگیری های کوچک حملات نیابتی یا فشارهای دیپلماتیک و اقتصادی به شکلی است که استفاده از سلاح هسته ای در این موارد غیرممکن یا غیرمنطقی است. حتی در صورت استفاده از سلاح هسته ای واکنش های بین المللی شدید و تحریم های گسترده می تواند به انزوای بیشتر کشورها منجر شود. این انزوای بین المللی بویژه برای کشورهایی که تحت فشارهای جهانی قرار دارند چالشی بزرگ محسوب می شود.
* ظرفیت های فعلی ایران در ایجاد بازدارندگی
برای رسیدن به بازدارندگی موثر ایران باید مجموعه ای از توانایی های نظامی دیپلماتیک و اقتصادی را در کنار هم به کار گیرد. صرف داشتن سلاح هسته ای کافی نخواهد بود. ایران تاکنون در توسعه موشک های بالستیک کروز و هایپرسونیک به عنوان یکی از ارکان بازدارندگی متعارف سرمایه گذاری کرده است. این توانمندی ها در رسیدن به اهداف دوربرد و ایجاد بازدارندگی موثر نقش مهمی ایفا می کنند. نیروی دریایی قوی نیز در کنترل خطوط کشتیرانی و جلوگیری از تهدیدات نظامی در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز نقش مهمی دارد. همچنین پدافند هوایی ایران که طی سال های اخیر با سرعت زیادی به نسبت گذشته تقویت شده و شاهکارهایی همچون شکار پهپاد «گلوبال هاوک» آمریکا را در تاریخ ثبت کرده است می تواند تهدیدات هوایی را به حداقل برساند. علاوه بر این ایران از قابلیت های نامتقارن مانند جنگ سایبری استفاده می کند. این توانمندی ها می تواند در برابر تهدیدات غیرمتعارف و حملات سایبری بازدارندگی بیشتری ایجاد کند. همچنین برخی تحلیلگران معتقدند ایران می تواند با حفظ توانایی هسته ای بالقوه نیز ارکان بازدارندگی خود را تکمیل کند؛ بدون آنکه وارد ساخت بمب اتم شود. این رویکرد می تواند به عنوان ابزاری برای حفظ تعادل قوا در منطقه به کار رود.
* نداشتن بمب اتم به معنی نداشتن توان و دانش ساخت آن نیست
در کنار قدرت نظامی بالفعل ایران – که شامل توانایی در نبرد نامتقارن موشک های دوربرد و مهارت های نظامی پیشرفته است – یک ظرفیت بالقوه نیز وجود دارد که رژیم صهیونیستی ناگزیر از در نظر گرفتن آن در معادلات نظامی خود خواهد بود. نداشتن بمب اتم به هیچ عنوان به معنای نداشتن دانش و توانایی تولید آن نیست. آنطور که منابع و رسانه های غربی اذعان کرده اند آستانه هسته ای شدن ایران به شدت کاهش یافته. برخی محافل این آستانه را تا ۲ هفته تخمین زده اند. روزنامه تایمز انگلستان در این باره می نویسد: «ایران کمتر از ۲ هفته با ساخت یک بمب اتم فاصله دارد». فارغ از اینکه این ادعاها با چه نیت سیاسی ای طرح می شوند رژیم صهیونیستی به عنوان رژیمی که تحت تنش های داخلی و منطقه ای قرار دارد طبعا باید هرگونه تهدیدی را جدی بگیرد. اگر صرفا همین ادعاهای منابع غربی محل استناد مقامات صهیونیست باشد پیام واضحی در آن نهفته است؛ اسرائیل نمی تواند توان بالقوه ایران – که دشمنی توانمند برایش به شمار می رود – را نادیده گرفته و بی محابا وارد ماجراجویی های خطرناک شود.
* عوامل غیرنظامی ایجاد بازدارندگی
بازدارندگی موثر نیازمند تلفیقی از قدرت نظامی و دیپلماسی فعال است. ایران باید روابط خود را با قدرت های منطقه ای و جهانی تقویت کرده و از ظرفیت های اقتصادی خود برای حفظ ثبات و مقاومت در برابر فشارهای بین المللی استفاده کند. پایداری سیاسی داخلی و حمایت مردمی از سیاست های کشور نیز از عوامل کلیدی در ایجاد بازدارندگی پایدار است. بدون حمایت اجتماعی بازدارندگی خارجی نیز به خطر می افتد.
انتهای پیام