آیا زلزله‌های کیش تبدیل به سونامی می‌شود؟
در بامداد 25/3/1401 در پی زمین لرزه ای به بزرگی 5.3 ریشتر در شرق جزیره کیش و در جزیره کیش در تاریخ 29 آذر 92، 20 دی ماه، لرزه خیزی در منطقه جزیره کیش بیشتر مورد توجه کارشناسان قرار گرفت. توسعه شهروندی در منطقه آزاد کیش و ساخت ساختمان‌های مرتفع مدرن، گواه بر لزوم توجه بیشتر به موضوع هشدار و نظارت زلزله در جزیره است.
جزیره کیش در جنوب منطقه چین خورده زاگرس قرار دارد که از نظر مقاومت لرزه ای منطقه بسیار فعالی است. این جزیره در مجاورت گسل منحنی جبهه کوه زاگرس که یک گسل فشاری با شیب به سمت شمال است در این ناحیه با جهت شرقی-غربی قرار گرفته است. زمین لرزه ای به بزرگی 6.8 ریشتر زمین لرزه قیصری (کیش) سیفیان را لرزاند و جزایر کیش هنگام را ویران کرد. زمین لرزه های سال 978 و 1008 میلادی در سیراف (بندر طاهری- عسلویه) که شدت آن بین 6 تا 7 ریشتر تخمین زده می شود باعث فروپاشی سیراف شد، بسیاری از تجار به کیش مهاجرت کردند و به این ترتیب کیش رونق گرفت. گمانه زنی هایی در مورد آسیب های بندر تاریخی حریره در جریان زلزله های تاریخی کیش (به ویژه در زلزله 1703 میلادی) وجود دارد.
زمین لرزه 5.3 ریشتری در 25 ژوئن 1401 زمین لرزه با بزرگی 4.5 تا 5.1 ریشتر در 19 دسامبر سال 1401 میلادی. بنابراین وقوع سونامی با چنین زمین لرزه هایی منتفی است. با این حال، در صورت وقوع زمین لرزه های قوی، زلزله های بزرگ 6 و بالاتر، همراه با شکاف در بستر دریا، به دلیل جابجایی عمودی در امتداد بستر گسل، احتمال وقوع سونامی وجود دارد. زمین لرزه های جزیره کیش به صورت گروهی رخ داد. دلیل این امر وجود لایه های ناپایدار سری نمکی هرمز در زاگرس جنوبی است که به صورت گنبدهای نمکی در سطح زمین ظاهر می شوند. در چنین مناطقی به دلیل پلاستیکی بودن سری نمک، زلزله های شدید عملاً در زاگرس رایج است که به صورت گروهی از انباشت انرژی، تمرکز تنش، فرار انرژی در اثر زلزله است. رویدادهای با شدت کم و متوسط زمین لرزه های مخرب شدید را می توان برای مدت طولانی انتظار داشت. اتفاقی مانند زلزله 6.8 ریشتری مانند زلزله 1703 جزیره کیش را می توان انتظار داشت.
هشدار زودهنگام زلزله می تواند راه حل کوتاه مدت مفیدی برای کاهش پتانسیل خسارات بزرگ زلزله باشد. در زمینه ابزار دقیق لرزه نگاری، سه شبکه اصلی لرزه نگاری در ایران وجود دارد که نیاز به توسعه و ادغام بیشتر دارند. 2- شبکه ملی لرزه‌نگاری پهن‌باند مؤسسه بین‌المللی لرزه‌شناسی مؤسسه بین‌المللی مهندسی لرزه‌نگاری، شامل 32 ایستگاه پهن باند بلادرنگ.
به دلیل تراکم کم شبکه، کمبود مطلق زمان، خطاها و عدم قطعیت های زلزله در بسیاری از ایستگاه ها، در مناطق جنوبی هرمزگان اپ در سواحل خلیج فارس بسیار بیشتر است. علاوه بر این، برخی از رویدادهای لرزه ای بالقوه ثبت نشده است. با استفاده از بهترین روش استفاده از داده‌های موجود، می‌توانیم از داده‌های تک ایستگاهی و چند ایستگاهی برای به حداقل رساندن رویدادهای ضعیف استفاده کنیم که می‌توانند از رویدادهای دقیق‌تر بهره ببرند. نتایج قبلی نه تنها مبنای نظری سیستم هشدار آینده است. همچنین می توان از آن برای بهینه سازی یا اصلاح شبکه های لرزه نگاری موجود استفاده کرد.
* چاپ شده در روزنامه «شرق» / یکشنبه 29 خرداد 1401