خوردن عرق شراب چه حکمی دارد؟

از منظر فقه اسلامی، نوشیدن عرق شراب و هر نوع ماده مست کننده، فارغ از کمیت آن، قطعاً حرام و نجس است. این حکم نه تنها پشتوانه ای قوی در آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام) دارد، بلکه از نظر قوانین جمهوری اسلامی ایران نیز جرم محسوب می شود و علم پزشکی نیز مضرات جدی و انکارناپذیری برای آن برشمرده است. درک عمیق تر این موضوع نیازمند بررسی دقیق از زوایای شرعی، قانونی و علمی است تا ابهامات برطرف شده و مسیری روشن برای حفظ سلامت جسم و روح ترسیم شود. برای بسیاری، حکم خوردن عرق شراب تنها یک مسئله فقهی نیست، بلکه درسی برای زندگی سالم تر و پایبندی به ارزش هایی است که سعادت فرد و جامعه را تضمین می کند. این بحث در جامعه امروز، با توجه به تنوع اطلاعات و شبهات موجود، اهمیت ویژه ای پیدا کرده و نیاز به تبیین جامع و مستند آن بیش از پیش احساس می شود.

نوشیدن عرق شراب موضوعی است که همواره در جوامع مختلف، به ویژه در فرهنگ های اسلامی، مورد بحث و گفتگو بوده است. از دیرباز، انسان ها به دنبال یافتن پاسخ های قانع کننده برای این پرسش بوده اند که آیا مصرف این نوشیدنی، از منظر اخلاقی، دینی، قانونی و حتی سلامتی، مجاز است یا خیر. این مقاله تلاش می کند تا با رویکردی جامع، به این سؤال اساسی بپردازد و ابعاد مختلف آن را از سه منظر کلیدی و کاملاً مرتبط با هم، یعنی فقه اسلامی، قوانین جمهوری اسلامی ایران و علوم پزشکی، روشن سازد. هدف، ارائه ی اطلاعاتی موثق و مستند است تا خواننده با آگاهی کامل، به درک درستی از پیامدهای مصرف عرق شراب دست یابد و با انتخابی آگاهانه، مسیر زندگی خود را روشن سازد.

عرق شراب چیست؟ تعاریف و تمایزات

برای درک صحیح حکم خوردن عرق شراب، ابتدا باید به تعاریف و تمایزات بین «شراب» و «عرق» و همچنین مفهوم «مسکر» در فقه اسلامی بپردازیم. این تعاریف، بنیانی برای درک دقیق احکام و پیامدهای مربوط به مصرف این نوشیدنی ها فراهم می آورد.

تعریف شراب و عرق

شراب به طور سنتی به نوشیدنی الکلی حاصل از تخمیر آب انگور گفته می شود. فرایند تخمیر، قند موجود در انگور را با کمک مخمرها به اتانول (الکل) و دی اکسید کربن تبدیل می کند. شراب های مختلفی با توجه به نوع انگور، شرایط آب و هوایی، و روش های تولید، طعم ها و رنگ های متفاوتی دارند (مانند شراب قرمز، سفید، یا رز). تجربه ی نوشیدن شراب، گاه با حسی از آرامش و نشاط اولیه همراه می شود، اما به سرعت جای خود را به از دست دادن کنترل و هوشیاری می دهد.

عرق، اما، به دسته ای از نوشیدنی های الکلی تقطیری اطلاق می شود که درصد الکل بسیار بالاتری نسبت به شراب دارند. این نوشیدنی ها معمولاً از تخمیر مواد اولیه قندی مانند کشمش، خرما، سیب زمینی یا غلات به دست می آیند و سپس از طریق فرایند تقطیر، غلظت الکل در آن ها افزایش می یابد. عرق کشمش و عرق خرما نمونه هایی رایج از این نوع نوشیدنی ها هستند. قدرت مست کنندگی عرق به مراتب بیشتر از شراب است و تجربه ی مصرف آن می تواند به سرعت فرد را دچار مستی شدید و از دست دادن قوای عقلی کند. این تفاوت در درصد الکل، بر شدت اثرگذاری بر جسم و روان فرد تأثیر چشمگیری دارد و پیامدهای آن را نیز عمیق تر می سازد.

مفهوم مسکر در اسلام

در فقه اسلامی، معیار اصلی برای حرمت یک نوشیدنی، «مسکر» بودن آن است؛ یعنی توانایی مست کنندگی آن. این مفهوم فراتر از نام یا ماده ی اولیه ی سازنده ی نوشیدنی است. هر مایعی که خاصیت مست کنندگی داشته باشد، چه از انگور باشد، چه از جو، کشمش، خرما یا هر ماده ی دیگری، و چه به مقدار کم باشد یا زیاد، در اسلام حرام شمرده می شود.

از همین رو، تجربه می شود که هر مقدار از این مایعات، حتی اگر فرد را به مستی کامل نرساند، باز هم به دلیل داشتن پتانسیل مست کنندگی و تغییر در حالت عادی ذهن، حرام است. این اصل بر این مبنا استوار است که حتی مصرف اندک نیز می تواند زمینه ساز مصرف بیشتر و در نهایت، مستی و فساد گردد. این دیدگاه، نگاهی عمیق به پیامدهای اجتماعی و روانی مصرف الکل دارد و از همان ابتدا، راه را بر هرگونه سوءمصرف و آسیب های احتمالی می بندد. این همان تجربه ای است که در طول تاریخ به اثبات رسیده است؛ یک قطره می تواند آغازگر یک جریان ویرانگر باشد.

حکم شرعی خوردن عرق شراب در فقه اسلامی

در فقه اسلامی، حکم خوردن عرق شراب و هر مایع مسکر دیگر، یکی از روشن ترین و قطعی ترین احکام است. این حکم از منابع اصلی دین، یعنی قرآن کریم و روایات ائمه معصومین (علیهم السلام) نشأت گرفته و مورد اجماع فقهای شیعه و اهل سنت است.

حرمت قطعی و اجماع فقها

حرمت مصرف عرق شراب و هرگونه مسکر در اسلام به حدی است که در قرآن کریم به صراحت و با تأکید فراوان به آن اشاره شده است. در آیه ی 90 سوره ی مبارکه ی مائده، خداوند متعال می فرماید:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ» (مائده: ۹۰)
«ای کسانی که ایمان آورده اید، همانا شراب و قمار و بت ها و تیرهای قرعه پلیدند و از عمل شیطان هستند، پس از آن ها دوری کنید باشد که رستگار شوید.»

این آیه، شراب را رجس (پلید) و عمل شیطان معرفی می کند و فرمان به اجتناب (دوری کردن کامل) از آن می دهد. تجربه ی این اجتناب، راهی به سوی رستگاری و فلاح است. این حکم، اوج تدبیر الهی برای حفظ سلامت روح و جسم انسان ها را به نمایش می گذارد. همچنین، باید به آیه 43 سوره نساء اشاره کرد که حرمت شراب را به صورت تدریجی و در مراحل مختلف بیان می کند. این روش، نشان دهنده ی حکمت و رویکرد تربیتی اسلام در ریشه کن کردن یک عادت دیرینه و عمیق در جامعه ی آن زمان است.

روایات ائمه معصومین (علیهم السلام) نیز بر این حرمت تأکید فراوان دارند. از جمله تعابیر قوی و تأثیرگذار در روایات، معرفی شراب به عنوان «ام الخبائث» (مادر پلیدی ها و زشتی ها) است. این تعبیر، عمق فساد و تباهی را که از مصرف الکل نشأت می گیرد، به تصویر می کشد و نشان می دهد که بسیاری از گناهان و بداخلاقی ها، ریشه در مستی و از دست دادن عقل دارند. روایات دیگری نیز وجود دارد که شراب خوار را «عروس شیطان» می نامند و ذکر می کنند که نماز شارب الخمر تا چهل روز پذیرفته نمی شود. این عدم پذیرش نماز، به معنای عدم کسب ثواب و کمال معنوی است، نه سقوط وجوب نماز. این تجربه، حس انقطاع از لطف الهی را برای فرد به همراه دارد، حتی اگر به ظاهر اعمال عبادی را انجام دهد. اجماع فقها نیز بر این نکته است که حرمت شامل هر مقدار از مسکر است، حتی اگر مصرف کننده را به مستی نرساند. این موضوع، تأکیدی بر اصل «اجتناب کامل» و دوری از هرگونه لغزش است.

حضرت امام صادق (علیه السلام) در رابطه با اثر دارویی شراب فرمودند: «به درستي خداي عزّوجلّ در چيزي كه آن را حرام كرده، دواء و شفائي قرار نداده است.»

نجاست عرق شراب

علاوه بر حرمت تکلیفی (حرام بودن)، عرق شراب و هر مایع مسکر دیگر، از نظر فقه اسلامی «نجس» نیز محسوب می شود. این نجاست ذاتی، پیامدهای مهمی در احکام طهارت (پاکیزگی شرعی) دارد. فرد مسلمان باید از تماس بدن، لباس و ظروف خود با نجاسات اجتناب کند، چرا که برای انجام عباداتی نظیر نماز، بدن و لباس باید پاک باشند.

تجربه ی نجاست به این معناست که اگر قطره ای از عرق شراب بر لباس یا بدن کسی بریزد، آن قسمت نجس شده و برای اقامه ی نماز یا هر کار دیگری که مستلزم طهارت است، باید آن را با آب پاک شستشو داد. ظروفی که با عرق شراب در تماس بوده اند نیز باید آب کشی شوند. این حکم، فراتر از یک منع ساده، تلاشی برای دور نگه داشتن فرد و محیط زندگی او از هرگونه پلیدی و ناپاکی است که با روح اسلام در تضاد است. این تجربه ی عملی، یادآوری دائمی است که مسیر پاکی و تقوا، از دوری کامل از نجاسات می گذرد.

حد شرعی مصرف مسکر

در اسلام، برای مصرف مسکر، مجازات حدی (مجازاتی که میزان آن توسط شرع تعیین شده و قابل تغییر نیست) در نظر گرفته شده است. این مجازات، «حد شرب خمر» نامیده می شود و برای فردی که مرتکب این گناه شود، 80 ضربه شلاق تعیین شده است. این حد، نشان دهنده ی شدت جرم انگاری مصرف مسکرات در جامعه ی اسلامی است و هدف آن، بازدارندگی و حفظ نظم عمومی و اخلاقی جامعه از آسیب های ناشی از مستی است. تجربه ی اعمال چنین حدی، پیامی قاطع به جامعه می فرستد که مصرف الکل نه تنها یک گناه فردی، بلکه تهدیدی برای بنیان های اجتماعی است که مستحق برخورد قاطع است. این مجازات، تنها یک تنبیه نیست، بلکه بخشی از یک سیستم جامع برای حفاظت از کرامت انسانی و سلامت اجتماعی است که از آسیب های ناشی از بی بندوباری و بی عقلی پیشگیری می کند.

حکم خوردن عرق شراب در قوانین جمهوری اسلامی ایران

قوانین جمهوری اسلامی ایران، که بر پایه ی فقه اسلامی تدوین شده اند، نیز مصرف، تولید، خرید و فروش مشروبات الکلی را جرم دانسته و برای آن مجازات هایی تعیین کرده اند. این قوانین، بازتابی از همان احکام شرعی هستند که پیش تر توضیح داده شد و تجربه ی زیستن در این نظام حقوقی، مستلزم آگاهی و رعایت این مقررات است.

مواد قانونی مرتبط با مصرف و تولید مسکر

ماده ۲۶۴ قانون مجازات اسلامی، که یکی از مهم ترین مواد قانونی در این زمینه است، به صراحت بیان می دارد:

«مصرف مسکر از قبیل خوردن، تزریق و تدخین آن کم باشد یا زیاد، جامد باشد یا مایع، مست کند یا نکند، خالص باشد یا مخلوط به گونه ای که آن را از مسکر بودن خارج نکند، موجب حد است.»

این ماده قانونی، هیچ استثنایی برای میزان مصرف یا نوع ماده ی مسکر قائل نمی شود. حتی مصرف فقاع (آب جوی مست کننده) نیز، طبق تبصره ی این ماده، موجب حد شلاق است، حتی اگر فرد را به مستی کامل نرساند. این همان تجربه ای است که قانون گذار نیز، بر اساس آموزه های شرعی و پیامدهای اجتماعی، هرگونه مصرف مسکر را مطلقاً ممنوع کرده است. این حکم فراگیر، بر این واقعیت تأکید دارد که مرز باریکی بین مصرف اندک و سوءمصرف وجود دارد و برای جلوگیری از لغزش، باید از هرگونه مواجهه با آن پرهیز کرد.

علاوه بر مصرف، تولید، خرید، فروش، حمل و نگهداری مشروبات الکلی نیز در قوانین جمهوری اسلامی ایران جرم محسوب شده و برای هر یک، مجازات های جداگانه شامل حبس، شلاق، جزای نقدی و حتی در مواردی اعدام (برای تکرار حد شرب خمر) در نظر گرفته شده است. این سخت گیری در قوانین، نشان دهنده ی عزم جدی نظام برای مبارزه با پدیده ی الکل و حفظ سلامت اخلاقی و اجتماعی جامعه است.

پیامدهای حقوقی و اجتماعی

تجربه ی زندگی در جامعه ای که مصرف الکل در آن ممنوع است، با پیامدهای حقوقی و اجتماعی خاص خود همراه است. برای فردی که مرتکب مصرف مسکر شود، علاوه بر تحمل مجازات قانونی (حد شلاق)، ممکن است با تبعات دیگری نظیر ثبت سوءپیشینه، از دست دادن برخی فرصت های شغلی و اجتماعی، و تأثیر منفی بر آبروی فردی و خانوادگی خود مواجه شود.

در سطح جامعه نیز، ممنوعیت مصرف الکل به کاهش جرائم ناشی از مستی، تصادفات رانندگی، خشونت های خانگی و افزایش سلامت عمومی کمک می کند. این محدودیت ها، اگرچه ممکن است برای برخی ناخوشایند باشد، اما در مقیاس کلان، به ایجاد جامعه ای امن تر و سالم تر منجر می شود که در آن، عقل و هوشیاری افراد، مبنای تصمیم گیری ها و تعاملات اجتماعی قرار می گیرد. این تجربه ی جمعی، نشان می دهد که چگونه یک حکم شرعی و قانونی، می تواند به یک ارزش اجتماعی تبدیل شده و به سعادت و آرامش جامعه کمک کند. در واقع، این قوانین نه تنها برای تنبیه، بلکه برای حفظ کانون خانواده و پایداری روابط انسانی تدوین شده اند تا افراد بتوانند در فضایی عاری از آسیب های مستی زندگی کنند.

دلایل حرمت عرق شراب از منظر علم و عقل

حرمت عرق شراب و سایر مسکرات در فقه اسلامی، تنها یک حکم تعبدی نیست، بلکه دلایل عقلانی و علمی محکمی نیز پشتوانه ی آن هستند که در طول زمان و با پیشرفت علوم پزشکی، بیش از پیش آشکار شده اند. تجربه ی بشری نیز نشان داده که مصرف الکل، آسیب های جبران ناپذیری به جسم، روان و ساختار اجتماعی وارد می کند.

آسیب های جسمی

مصرف الکل، حتی به مقدار کم و در فواصل زمانی طولانی، می تواند به بسیاری از اندام های حیاتی بدن آسیب برساند و تجربه ی دردهای مزمن و بیماری های صعب العلاج را به ارمغان آورد.

کبد

کبد یکی از مهم ترین قربانیان مصرف الکل است. تجربه ی تلخ سیروز کبدی، کبد چرب و هپاتیت الکلی، سرنوشت بسیاری از کسانی است که به مصرف مداوم الکل روی می آورند. در ابتدا، کبد چرب، که اغلب بدون علامت است، می تواند به هپاتیت الکلی (التهاب کبد) و سپس به سیروز کبدی (تخریب و زخم شدن بافت کبد) پیشرفت کند. سیروز، یک بیماری پیشرونده و اغلب کشنده است که در آن، کبد توانایی خود را برای سم زدایی و تولید پروتئین های حیاتی از دست می دهد. این تجربه، با زردی پوست، ورم شکم و پاها، خستگی شدید و حتی اغما همراه است و می تواند به نارسایی کامل کبد و مرگ منجر شود.

مغز و سیستم عصبی

الکل به طور مستقیم بر مغز و سیستم عصبی تأثیر می گذارد. تجربه ی زوال عقل ناشی از الکل (دمانس الکلی)، اختلالات حافظه (به ویژه فراموشی کوتاه مدت)، نوروپاتی (آسیب به اعصاب محیطی که منجر به بی حسی، درد یا ضعف می شود) و کاهش قدرت تصمیم گیری، از پیامدهای شایع مصرف طولانی مدت است. مصرف الکل می تواند منجر به آتروفی (کوچک شدن) مغز شده و عملکرد شناختی را مختل کند. این تجربه، توانایی فرد برای تفکر منطقی، برنامه ریزی و حل مسئله را کاهش داده و کیفیت زندگی او را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد.

قلب و عروق

برخلاف برخی باورهای نادرست که مصرف کم شراب را برای قلب مفید می دانند، مطالعات علمی نشان داده اند که الکل می تواند به قلب آسیب برساند. تجربه ی فشار خون بالا، آریتمی قلبی (ضربان نامنظم قلب)، کاردیومیوپاتی الکلی (ضعف عضله قلب که توانایی پمپاژ خون را کاهش می دهد) و افزایش خطر سکته ی مغزی و حمله ی قلبی، از جمله عوارض قلبی عروقی مصرف الکل است. این آسیب ها، در ابتدا ممکن است نامحسوس باشند، اما به مرور زمان، سلامت قلب را به خطر انداخته و تجربه ی زندگی با یک بیماری مزمن قلبی را برای فرد رقم می زنند.

سرطان ها

الکل یک عامل سرطان زای شناخته شده است. تجربه ی افزایش ریسک ابتلا به انواع سرطان ها، از جمله سرطان های مری، کبد، سینه (به ویژه در زنان)، دهان و گلو، با مصرف الکل ارتباط مستقیم دارد. الکل با ایجاد التهاب، آسیب به DNA سلول ها و افزایش سطح هورمون هایی مانند استروژن، مسیرهای سرطانی را در بدن فعال می کند. این بدان معناست که هر بار مصرف الکل، در واقع دریچه ای به سوی یک بیماری مهلک و تجربه ی رنج بار شیمی درمانی و پرتودرمانی را می گشاید.

سیستم ایمنی

مصرف الکل، سیستم ایمنی بدن را به شدت تضعیف می کند. تجربه ی افزایش آسیب پذیری در برابر عفونت ها، از جمله ذات الریه، سل و انواع ویروس ها، در افراد مصرف کننده الکل شایع تر است. الکل توانایی بدن را برای تولید سلول های دفاعی و مقابله با عوامل بیماری زا کاهش می دهد، که این امر منجر به تجربه ی بیماری های مکرر و طولانی مدت می شود.

سایر اندام ها

الکل می تواند به سایر اندام ها نیز آسیب برساند. تجربه ی پانکراتیت (التهاب لوزالمعده) حاد و مزمن که با دردهای شدید شکمی و اختلال در هضم غذا همراه است، مشکلات گوارشی مانند زخم معده و رفلاکس، و پوکی استخوان از جمله این موارد است. الکل با اختلال در جذب کلسیم و ویتامین D، به تدریج استخوان ها را ضعیف کرده و تجربه ی شکستگی های مکرر را برای فرد به دنبال دارد.

آسیب های روانی

تأثیرات الکل بر سلامت روان، به همان اندازه که بر جسم ویرانگر است، عمیق و دردناک است. تجربه ی این آسیب ها، غالباً فرد را به ورطه ی ناامیدی و انزوا می کشاند.

تجربه ی سوءمصرف الکل و هرگونه مسکر، نه تنها جسم انسان را فرسوده می کند، بلکه روح و روان او را نیز به تاریکی می کشاند و او را از مسیر سعادت و آرامش دور می سازد.

افسردگی، اضطراب و تشدید اختلالات روانی موجود از جمله شایع ترین عوارض روانی مصرف الکل است. بسیاری از افراد برای رهایی موقت از اضطراب یا افسردگی به الکل پناه می برند، اما تجربه ی آن ها نشان می دهد که الکل نه تنها مشکلی را حل نمی کند، بلکه این اختلالات را تشدید کرده و چرخه ی معیوبی از وابستگی و رنج را ایجاد می کند. اعتیاد و وابستگی به الکل، خود به تنهایی یک بیماری روانی پیچیده است که فرد را از اراده ی خود محروم ساخته و او را در گرداب مصرف مکرر غرق می کند. الکل همچنین بر تعادل هورمونی بدن تأثیر گذاشته و کیفیت خواب را به شدت مختل می کند، که این خود زمینه ساز بسیاری از مشکلات روانی دیگر است.

آسیب های اجتماعی و اخلاقی

الکل تنها به فرد مصرف کننده آسیب نمی رساند، بلکه به طور مستقیم بر خانواده و جامعه نیز تأثیر می گذارد. تجربه ی زندگی در سایه ی مصرف الکل، غالباً با تلخی ها و ناهنجاری های بسیاری همراه است.

افزایش خشونت های خانگی و اجتماعی، تصادفات رانندگی مرگبار و مشکلات خانوادگی نظیر طلاق، از جمله پیامدهای اجتماعی بارز مصرف الکل است. الکل با تضعیف قوه ی تعقل و کنترل، فرد را به انجام رفتارهای پرخطر و غیرقابل پیش بینی سوق می دهد. تخریب شخصیت فردی و روابط اجتماعی، از دیگر آسیب های الکل است. فرد مصرف کننده به تدریج اعتماد به نفس و احترام خود را از دست می دهد و روابط او با اطرافیانش خدشه دار می شود. از بین رفتن حیا و خویشتن داری، که از مهم ترین ویژگی های انسانی است، نیز از عوارض اخلاقی مصرف الکل است. فرد در حالت مستی، ممکن است دست به اعمالی بزند که در حالت عادی هرگز به آن ها فکر نمی کند و این تجربه ی شرمندگی و پشیمانی پس از هشیاری، بار سنگینی بر دوش او می گذارد. این پیامدها، نه تنها به فرد، بلکه به بنیان های خانواده و پایداری جامعه آسیب می رساند.

پاسخ به سوالات رایج و شبهات

در مورد حکم خوردن عرق شراب، شبهات و سوالات متعددی مطرح می شود که نیاز به پاسخگویی دقیق و مستند دارد. این بخش به بررسی برخی از این پرسش های رایج می پردازد تا تجربه ی درک صحیح از موضوع را تکمیل کند.

حکم مصرف عرق شراب به قصد درمان یا با تجویز پزشک

یکی از سوالات رایج این است که اگر پزشک مصرف عرق شراب را برای درمان بیماری تجویز کند یا فرد به قصد درمان از آن استفاده کند، حکم شرعی آن چیست؟ در فقه اسلامی و بر اساس فتاوای مراجع عظام تقلید، مصرف عرق شراب حتی به قصد درمان نیز حرام است. این حکم بر مبنای این اصل کلی اسلامی استوار است که «خداوند شفا را در حرام قرار نداده است». این اصل بیان می کند که آنچه خداوند حرام کرده، ذاتاً دارای مفسده ای است که نمی تواند منشأ خیر و درمان باشد.

تنها در موارد اضطرار شدید و حیاتی که جان فرد در خطر باشد و هیچ جایگزین حلال و مؤثر دیگری برای درمان وجود نداشته باشد، و این امر توسط پزشک متخصص و متدین تأیید شود، ممکن است حکم ثانوی (اجازه ی موقت به دلیل ضرورت) صادر شود. اما تأکید می شود که چنین مواردی بسیار نادر و استثنایی هستند. تجربه ی این شرایط اضطراری نشان می دهد که حفظ جان، گاهی اوقات می تواند به احکام موقت منجر شود، اما این به معنای حلیت عمومی یا وجود خاصیت درمانی در حرام نیست. این تجربه باید با نهایت احتیاط و با رجوع به مرجع تقلید صورت گیرد.

حکم ماءالشعیر و نوشیدنی های بدون الکل

در بازار، انواع ماءالشعیر و نوشیدنی های بدون الکل عرضه می شود که برخی افراد در مورد حلیت آن ها تردید دارند. در فقه اسلامی، تفاوت قائل شدن بین ماءالشعیر بدون الکل و فقاع (آب جوی مست کننده) اهمیت دارد. فقاع، نوشیدنی ای است که از جو گرفته شده و خاصیت مست کنندگی (ولو خفیف) دارد و قطعاً حرام و به احتیاط واجب نجس است.

اما نوشیدنی هایی که از ابتدا فرآیند تولید آن ها به گونه ای است که هیچ گونه الکلی در آن تشکیل نمی شود و یا در صورتی که الکل به مقدار بسیار ناچیز و غیرمسکر ایجاد شود (در حدی که نه مست کننده باشد و نه نشئه آور)، و فرآیند تخمیر به الکل سازی نرسد، حلال هستند. ملاک حلیت، عدم وجود الکل مسکر یا نشئه آور در محصول نهایی است. اگر نوشیدنی ابتدا الکل داشته و سپس الکل آن را جدا کرده باشند (مانند بسیاری از آبجوهای بدون الکل)، از نظر بسیاری از مراجع، همچنان حرام محسوب می شود. تجربه ی انتخاب نوشیدنی های حلال، نیازمند دقت به جزئیات فرآیند تولید و اطمینان از خلوص شرعی آن هاست. این تجربه نشان می دهد که ظاهر بدون الکل همیشه به معنای حلال بودن نیست.

حکم حضور در مجالس شرب خمر و نشستن سر سفره آن ها

یکی دیگر از پرسش های رایج، در مورد حکم حضور در مجالسی است که در آن ها مشروبات الکلی سرو می شود و یا نشستن سر سفره ای که بر آن شراب می نوشند. فقهای اسلام در این باره فتاوای مشابهی دارند:
حضور در مجالس شرب خمر که به منظور تأیید یا تشویق به این عمل منکر باشد، جایز نیست. این تجربه، نه تنها می تواند فرد را در معرض گناه قرار دهد، بلکه ممکن است به معنای مشارکت معنوی در آن عمل قبیح تلقی شود.

همچنین، نشستن سر سفره یا میزی که بر آن شراب می خورند، بنابر احتیاط واجب جایز نیست و غذا خوردن از آن سفره حرام است. این حکم نه تنها برای جلوگیری از تأثیرپذیری فرد از محیط آلوده است، بلکه برای نشان دادن انزجار از این عمل منکر و حفظ حرمت های دینی است. تجربه ی دوری از چنین فضاهایی، گامی مهم در جهت حفظ سلامت معنوی و تقویت ایمان فرد محسوب می شود. این اقدام، یک هشدار برای جامعه است که ارزش های دینی فراتر از هرگونه ملاحظات اجتماعی قرار می گیرد.

آیا شراب بهشت همان شراب دنیاست؟

برخی با استناد به آیات مربوط به شراب بهشتی در قرآن کریم، این شبهه را مطرح می کنند که اگر شراب بد است، چرا خداوند در بهشت به مؤمنان وعده ی شراب داده است؟ پاسخ این شبهه کاملاً واضح است: شراب بهشتی تفاوت ماهوی با شراب دنیوی دارد.

شراب دنیا، مسموم کننده، پلید، زوال آور عقل و منشأ بسیاری از فسادها و آسیب هاست. اما شراب بهشتی، پاک و گوارا است، هیچ گونه عوارض دنیوی مانند مستی، سردرد، پشیمانی، بیماری و نجاست ندارد. در قرآن کریم به صراحت ذکر شده است که شراب بهشتی «لا فیها غول و لا هم ینزفون» (صافات: 47) یعنی «در آن نه مفسده و مستی است و نه آن ها را از خود بیخود می سازد». تجربه ی نوشیدن شراب بهشتی، لذتی خالص و بی کران است که با هیچ یک از آلودگی ها و آسیب های دنیوی همراه نیست. این مقایسه، نشان دهنده ی درک عمیق از تفاوت بین دو جهان و دو نوع لذت است: یکی پاک و ابدی، دیگری آلوده و فانی. این تفاوت ماهوی، پاسخی روشن به هرگونه شبهه در این زمینه است و به افراد کمک می کند تا به درستی تمایز قائل شوند.

حکم مصرف عرق شراب توسط اقلیت های دینی در ایران

در جمهوری اسلامی ایران، اقلیت های دینی به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی، در اجرای احکام دینی خود آزاد هستند. با این حال، مصرف مشروبات الکلی حتی برای آن ها نیز در انظار عمومی و مکان های عمومی محدودیت های قانونی دارد و ممنوع است. این محدودیت ها به منظور حفظ نظم عمومی و ارزش های اخلاقی جامعه ی اسلامی اعمال می شود. تجربه ی زندگی در یک جامعه ی اسلامی، مستلزم احترام به قوانین و ارزش های غالب آن جامعه است، حتی اگر فرد از اقلیت های دینی باشد. این به معنای سلب آزادی های مذهبی نیست، بلکه تنظیم آن ها در چارچوب یک نظام حقوقی مبتنی بر اصول اسلامی برای حفظ آرامش و همزیستی اجتماعی است.

چرا نماز شراب خوار تا چهل روز قبول نیست؟

این روایت که نماز شراب خوار تا چهل روز قبول نمی شود، از روایات مشهور در اسلام است و برای بسیاری ایجاد سوال می کند. معنای «قبول نبودن» نماز در اینجا، به معنای عدم کسب ثواب و کمال معنوی و عروج روحی از نماز است، نه ساقط شدن وجوب اداء نماز. یعنی فرد همچنان مکلف به خواندن نماز است و اگر نخواند، گناه دیگری مرتکب شده و باید قضا کند، اما نمازی که با این حالت ناپاکی باطنی خوانده می شود، تأثیرات معنوی و قرب الهی را که یک نماز واقعی به دنبال دارد، نخواهد داشت.

این حکم، در واقع یک تنبیه روحی و معنوی برای فرد شراب خوار است. مصرف الکل، ظلمت و ناپاکی عمیقی در روح و روان انسان ایجاد می کند که تا چهل روز از بین نمی رود. طهارت باطنی و حضور قلب در نماز، شرط اساسی برای قبولی و تأثیرگذاری آن است و شراب خواری این طهارت را از بین می برد. تجربه ی این ۴۰ روز، فرد را با پیامد گناه خود و دوری از درگاه الهی روبه رو می سازد. هدف این روایت، بازدارندگی و نشان دادن عمق گناه شراب خواری است تا فرد از آن اجتناب کند و به فکر توبه و بازگشت به سوی پاکی باشد. این یک یادآوری قدرتمند است که اعمال انسان، فراتر از ظاهرشان، بر وضعیت درونی او تأثیر می گذارند و ارتباط او با خالق را شکل می دهند.

نتیجه گیری

در نهایت، با بررسی دقیق از سه منظر فقه اسلامی، قوانین جمهوری اسلامی ایران و علوم پزشکی، به یک نتیجه ی روشن و قاطع درباره ی حکم خوردن عرق شراب و هر نوع مسکر می رسیم. فقه اسلامی، با استناد به آیات صریح قرآن کریم و روایات متعددی از اهل بیت (علیهم السلام)، حکم به حرمت قطعی و نجاست ذاتی عرق شراب و هر مایع مست کننده داده است. این حکم نه تنها یک منع تعبدی، بلکه مبنایی برای حفظ کرامت انسانی، سلامت روح و عقل، و اجتناب از «ام الخبائث» است که دروازه ی بسیاری از گناهان و مفاسد محسوب می شود.

قوانین جمهوری اسلامی ایران نیز، با الهام از شریعت مقدس، مصرف، تولید، خرید و فروش مشروبات الکلی را جرم انگاری کرده و برای آن مجازات هایی نظیر حد شلاق را در نظر گرفته است. این رویکرد قانونی، به منظور حفاظت از سلامت اجتماعی، کاهش جرائم و حفظ بنیان خانواده ها در برابر آسیب های ویرانگر الکل است.

از منظر علوم پزشکی، دلایل حرمت الکل به وضوح آشکار شده اند. آسیب های جسمی بی شماری نظیر سیروز کبدی، زوال عقل، بیماری های قلبی، انواع سرطان ها و تضعیف سیستم ایمنی، تنها بخشی از پیامدهای مصرف الکل هستند. علاوه بر این، الکل سلامت روان را با تشدید افسردگی و اضطراب به خطر می اندازد و آسیب های اجتماعی و اخلاقی جدی مانند افزایش خشونت، تصادفات و از دست دادن حیا را به دنبال دارد.

بنابراین، حکم خوردن عرق شراب، از هر زاویه ای که نگریسته شود، یک «نه» قاطع است. این یک دعوت به زندگی عفیفانه، سالم و پایبند به اصولی است که نه تنها سعادت دنیوی، بلکه رستگاری اخروی را نیز برای انسان به ارمغان می آورد. تجربه ی انتخاب زندگی بدون الکل، انتخابی است هوشمندانه برای حفظ سلامت و آرامش درونی و بیرونی، و دستیابی به کمال انسانی.