درختان کریسمس در سراسر جهان

هنگامی که هوا رو به سردی می رود و نشانه های پایان سال نمایان می شود نمادی سبز و درخشان در خانه ها و فضاهای عمومی سراسر جهان جای می گیرد: درخت کریسمس. این سنت دیرینه فراتر از یک تزیین ساده فصلی ریشه در تاریخ فرهنگ و باورهای عمیق دارد و در هر گوشه از این سیاره داستانی منحصر به فرد برای گفتن دارد. از جنگل های پوشیده از برف اسکاندیناوی تا سواحل آفتابی استرالیا درخت کریسمس به عنوان نمادی از امید زندگی و تجدید حیات در قلب جشن های پایان سال می درخشد. اما این درخت چگونه به چنین جایگاه ویژه ای در فرهنگ های مختلف دست یافت؟ انواع آن چیستند؟ و چگونه سنت های مرتبط با آن در طول زمان و در مناطق مختلف جهان شکل گرفته اند؟ درک این پدیده جهانی نیازمند نگاهی عمیق تر به ابعاد تاریخی فرهنگی و حتی زیست محیطی آن است تا بتوان ارتباط عمیق انسان با طبیعت و نمادهای فصلی را درک کرد.

تاریخچه درخت کریسمس

استفاده از درختان همیشه سبز به عنوان نمادی از زندگی در زمستان قرن ها قبل از میلاد مسیح و در فرهنگ های پاگانی اروپایی رواج داشته است. این مردم در بلندترین شب سال (انقلاب زمستانی) شاخه های درختان همیشه سبز را به خانه های خود می آوردند تا یادآور شوند که بهار و رشد دوباره فرا خواهد رسید. این سنت به تدریج وارد فرهنگ مسیحی شد. افسانه ها حاکی از آن است که سنت مدرن درخت کریسمس ریشه در آلمان قرن شانزدهم دارد جایی که مسیحیان درختان تزیین شده را به خانه های خود می آوردند. مارتین لوتر مصلح مذهبی گفته می شود اولین کسی بوده که شمع های روشن را بر روی درخت کریسمس قرار داده است تا ستارگان درخشان در شب را برای خانواده اش شبیه سازی کند. این رسم در ابتدا محدود به مناطق پروتستان نشین آلمان بود اما به تدریج در قرن نوزدهم و با مهاجرت آلمانی ها و همچنین محبوبیت یافتن آن در میان خانواده های سلطنتی اروپا به سرعت در سراسر قاره و سپس به دیگر نقاط جهان گسترش یافت.

انواع درخت کریسمس

درختان کریسمس را می توان به دو دسته اصلی طبیعی و مصنوعی تقسیم کرد که هر کدام ویژگی ها و جذابیت های خاص خود را دارند. انتخاب بین این دو نوع اغلب به سلیقه شخصی ملاحظات زیست محیطی و شرایط نگهداری بستگی دارد.

درختان طبیعی کریسمس

درختان طبیعی که به طور سنتی برای جشن کریسمس استفاده می شوند عمدتاً از گونه های درختان سوزنی برگ و همیشه سبز هستند. محبوب ترین انواع شامل صنوبر (Spruce) نراد (Fir) و کاج (Pine) هستند. درختان نراد به دلیل سوزن های نرم تر و ریزش کمتر محبوبیت زیادی دارند در حالی که صنوبرها اغلب شاخه های محکم تری برای نگهداری تزیینات سنگین تر دارند و کاج ها عطر دل انگیزی منتشر می کنند. این درختان معمولاً در مزارع مخصوص پرورش داده می شوند و بریدن آن ها از این مزارع برخلاف تصور برخی اغلب به مدیریت پایدار جنگل ها کمک می کند و فرصت رشد را برای درختان جوان تر فراهم می آورد. عطر طبیعی و حس تازگی که درختان طبیعی به فضا می بخشند از مهم ترین دلایل انتخاب آن هاست. نگهداری از آن ها نیازمند آبیاری منظم برای جلوگیری از خشک شدن و ریزش سوزن هاست.

درختان مصنوعی کریسمس

درختان مصنوعی کریسمس معمولاً از پلاستیک (PVC یا پلی اتیلن) و فلز ساخته می شوند و در اشکال اندازه ها و رنگ های بسیار متنوعی موجود هستند. مزیت اصلی درختان مصنوعی قابلیت استفاده مجدد سال به سال است که می تواند در بلندمدت مقرون به صرفه تر باشد و نیاز به خرید سالانه را از بین می برد. این درختان نیازی به آبیاری یا نگهداری خاصی ندارند و تمیز کردن آن ها آسان تر است. همچنین برای افرادی که به گرده درختان طبیعی حساسیت دارند گزینه مناسبی محسوب می شوند. اگرچه تولید اولیه آن ها اثرات زیست محیطی دارد اما با توجه به عمر مفید طولانی (معمولاً بیش از ۱۰ سال) تاثیر کلی آن ها نسبت به خرید سالانه درخت طبیعی می تواند کمتر باشد به شرطی که به درستی نگهداری و برای سال های متمادی استفاده شوند. پیشرفت تکنولوژی باعث شده است که درختان مصنوعی امروزی بسیار شبیه به درختان طبیعی به نظر برسند.

تزیینات و نمادهای درخت کریسمس

تزیین درخت کریسمس یکی از بخش های هیجان انگیز و نمادین این جشن است که هر خانواده ای به شیوه خود آن را انجام می دهد. تزیینات مورد استفاده هر کدام معنا و مفهوم خاص خود را دارند. چراغ های رنگی که دور درخت پیچیده می شوند نمادی از نور مسیح و امید هستند که تاریکی زمستان را روشن می کنند. گوی های شیشه ای یا پلاستیکی رنگارنگ که امروزه رایج ترین تزیینات هستند ریشه در سنت استفاده از میوه ها و آجیل برای تزیین دارند و نمادی از فراوانی و زندگی هستند. ریسه های براق و زرورقی (Tinsel) در اصل برای شبیه سازی قندیل های یخ به کار می رفتند اما امروزه بیشتر جنبه زیبایی و درخشش دارند. آب نبات های عصایی شکل (Candy Canes) نمادی از عصای چوپان و شیرینی زندگی هستند. در نهایت ستاره یا فرشته ای که بر بالای درخت قرار می گیرد مهم ترین نماد است. ستاره نمادی از ستاره بیت اللحم است که سه مغ را به محل تولد مسیح هدایت کرد و فرشته نمادی از فرشته ای است که خبر تولد مسیح را به چوپانان داد. این تزیینات در کنار هدایا و روبان ها درخت را به کانونی درخشان و پرمعنا در فضای جشن تبدیل می کنند.

سنت درخت کریسمس در کشورهای گوناگون

در حالی که مفهوم اصلی درخت کریسمس به عنوان نمادی از جشن و امید یکسان است نحوه پذیرش و اجرای این سنت در کشورهای مختلف جهان تفاوت های ظریفی دارد که بازتاب دهنده فرهنگ و تاریخ محلی آن هاست.

درخت کریسمس در اروپا

اروپا مهد سنت درخت کریسمس است و این رسم در کشورهای مختلف آن با شکوه خاصی برگزار می شود. در آلمان سنت درخت واقعی و بزرگ در خانه بسیار قوی است و تزیینات اغلب شامل شمع های واقعی میوه های خشک و شیرینی های خانگی است. در اسکاندیناوی که منشأ بسیاری از درختان کریسمس است انتخاب درخت طبیعی و تزیین آن با پرچم های کاغذی و تزیینات دست ساز رایج است. در بریتانیا سنت درخت کریسمس پس از ازدواج ملکه ویکتوریا با شاهزاده آلبرت آلمانی در قرن نوزدهم بسیار محبوب شد و امروزه درختان بزرگ عمومی مانند درخت میدان ترافالگار لندن که هرساله از نروژ هدیه داده می شود نمادهای مهم جشن هستند. در ایتالیا در کنار درخت کریسمس صحنه زادگاه (Presepe) نیز اهمیت فراوانی دارد و برخی خانواده ها هر دو را در کنار هم قرار می دهند. در اسپانیا نیز درخت کریسمس رایج است اما جشن اصلی در روز شش ژانویه (روز سه پادشاه) برگزار می شود.

درخت کریسمس در آمریکای شمالی

در ایالات متحده و کانادا درخت کریسمس یکی از اصلی ترین نمادهای فصل تعطیلات است. مزارع بزرگ پرورش درخت کریسمس در این قاره وجود دارند و بسیاری از خانواده ها به سنت رفتن به مزرعه و انتخاب و بریدن درخت خود پایبند هستند. درختان مصنوعی نیز به شدت محبوب هستند و بازار بزرگی دارند. تزیینات بسیار متنوع و اغلب پر زرق و برق هستند. درخت کریسمس مرکز تجمع خانواده در صبح روز کریسمس برای باز کردن هدایاست. درخت کریسمس مرکز راکفلر در نیویورک یکی از مشهورترین درختان کریسمس در جهان است که هر ساله میلیون ها نفر را به خود جذب می کند و نمادی از آغاز فصل تعطیلات در این کشور محسوب می شود.

درخت کریسمس در آمریکای جنوبی

در کشورهای آمریکای جنوبی که اغلب آب و هوای گرمسیری دارند سنت درخت کریسمس با وجود تفاوت های اقلیمی به خوبی پذیرفته شده است. هرچند برف و هوای سرد زمستانی که با تصویر سنتی کریسمس در نیمکره شمالی گره خورده است وجود ندارد اما درخت کریسمس اغلب مصنوعی در خانه ها و مراکز خرید تزیین می شود. در کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین جشن های کریسمس در فصل تابستان برگزار می شود اما درخت کریسمس همچنان یک نماد مهم است. تزیینات ممکن است شامل عناصری باشد که با فرهنگ محلی ترکیب شده اند. در برخی مناطق به دلیل عدم دسترسی یا هزینه بالای درختان طبیعی استفاده از درختان مصنوعی بسیار رایج تر است. با این حال روح جشن و اهمیت جمع شدن خانواده در اطراف درخت کاملاً مشهود است.

درخت کریسمس در استرالیا

کریسمس در استرالیا در میانه فصل تابستان برگزار می شود بنابراین تصویری از کریسمس برفی با واقعیت این کشور فاصله زیادی دارد. با این حال سنت درخت کریسمس به شدت در استرالیا رواج دارد. درختان طبیعی که در استرالیا استفاده می شوند اغلب گونه های بومی نیستند و به همین دلیل درختان مصنوعی بسیار محبوب هستند. برخی استرالیایی ها درختان بومی مانند درختان کریسمس استرالیایی (Nuytsia floribunda) را تزیین می کنند که البته این درخت از نظر گیاه شناسی با درختان سنتی کریسمس متفاوت است و بیشتر به خاطر گل های زرد روشن خود در زمان کریسمس شناخته می شود. تزیینات ممکن است شامل عناصری با تم تابستانی یا ساحلی باشد هرچند تزیینات سنتی نیز کاملاً رایج هستند. درخت کریسمس در استرالیا نمادی از جشن و تعطیلات تابستانی است و اغلب در فضاهای باز یا کنار استخر نیز تزیین می شود.

درخت کریسمس در آسیا

در بسیاری از کشورهای آسیایی که مسیحیت دین اکثریت نیست سنت درخت کریسمس به عنوان یک پدیده فرهنگی و تجاری پذیرفته شده است. در کشورهایی مانند ژاپن و کره جنوبی کریسمس بیشتر به عنوان یک رویداد رمانتیک برای زوج ها یا یک فرصت برای خرید و تزیینات فصلی در مراکز خرید بزرگ دیده می شود. درختان کریسمس بزرگ و باشکوه در فضاهای عمومی و فروشگاه ها تزیین می شوند اما قرار دادن درخت در خانه به اندازه کشورهای غربی رایج نیست. در فیلیپین که اکثریت جمعیت مسیحی هستند درخت کریسمس اهمیت فراوانی دارد و در کنار فانوس های سنتی «پارول» یکی از نمادهای اصلی جشن است. در چین درخت کریسمس بیشتر در شهرهای بزرگ و مناطق توریستی دیده می شود و جنبه تجاری و تزیینی دارد. در مجموع در آسیا پذیرش درخت کریسمس بیشتر تحت تاثیر جهانی شدن و جذابیت های بصری و تجاری آن قرار دارد تا ریشه های عمیق مذهبی یا تاریخی.

مشهورترین درختان کریسمس جهان

برخی درختان کریسمس در سراسر جهان به دلیل اندازه موقعیت یا تاریخچه خود شهرت جهانی یافته اند و هر ساله هزاران نفر را به خود جذب می کنند. برجسته ترین آن ها درخت کریسمس مرکز راکفلر در نیویورک است که هر ساله با مراسم نورپردازی باشکوهی همراه است و نمادی از فصل تعطیلات در ایالات متحده محسوب می شود. درخت کریسمس میدان ترافالگار در لندن نیز یکی دیگر از درختان مشهور است که هرساله از سوی شهر اسلو نروژ به پاس قدردانی از حمایت بریتانیا در طول جنگ جهانی دوم اهدا می شود. این درخت نمادی از دوستی و همبستگی است. در برزیل درخت کریسمس شناور در تالاب رودریگو دی فریتاس در ریودوژانیرو یکی از بزرگترین درختان کریسمس شناور در جهان است که با نورپردازی خیره کننده خود منظره ای دیدنی خلق می کند. این درختان نه تنها نمادهای جشن هستند بلکه به جاذبه های گردشگری مهمی نیز تبدیل شده اند که روح کریسمس را در فضاهای عمومی گسترش می دهند.

اهمیت فرهنگی درخت کریسمس

درخت کریسمس فراتر از یک شیء تزیینی دارای اهمیت فرهنگی عمیقی است. این درخت نمادی از زندگی امید و استقامت در برابر تاریکی و سرمای زمستان است. در بسیاری از فرهنگ ها به خصوص در غرب درخت کریسمس محور اصلی تجمع خانواده ها در طول فصل تعطیلات است. تزیین درخت یک فعالیت خانوادگی است که خاطرات مشترکی را ایجاد می کند. هدایایی که زیر درخت قرار می گیرند نمادی از سخاوت و محبت هستند. درخت کریسمس فضایی جادویی و شاد را تداعی می کند که به خصوص برای کودکان هیجان انگیز است. همچنین این درخت نقش مهمی در اقتصاد فصلی دارد؛ از صنعت پرورش و فروش درختان طبیعی گرفته تا تولید و عرضه انواع تزیینات و لوازم مرتبط. در سطح وسیع تر درخت کریسمس به نمادی جهانی از جشن و همبستگی در پایان سال تبدیل شده است حتی در کشورهایی که جشن کریسمس ریشه مذهبی قوی ندارد.

تاثیرات زیست محیطی درختان کریسمس

انتخاب بین درخت کریسمس طبیعی و مصنوعی اغلب با ملاحظات زیست محیطی همراه است و بحث هایی در مورد پایدارترین گزینه وجود دارد. درختان طبیعی که در مزارع پرورش داده می شوند در طول رشد خود دی اکسید کربن را جذب کرده و اکسیژن تولید می کنند. این مزارع اغلب در زمین هایی احداث می شوند که برای کشاورزی مناسب نیستند و به حفظ فضای سبز کمک می کنند. با این حال مسائلی مانند استفاده از آفت کش ها و حمل و نقل آن ها نیز باید در نظر گرفته شود. مهم ترین نکته در مورد درختان طبیعی نحوه دفع آن ها پس از پایان فصل است. بازیافت درختان طبیعی (مثلاً تبدیل آن ها به کود گیاهی یا استفاده برای جلوگیری از فرسایش خاک) می تواند اثرات زیست محیطی آن ها را به حداقل برساند. درختان مصنوعی همانطور که قبلاً ذکر شد از مواد پلاستیکی و فلزی ساخته می شوند که تولید آن ها نیازمند انرژی و منابع است و تجزیه پذیری آن ها بسیار طولانی است. با این حال اگر یک درخت مصنوعی برای ۱۰ سال یا بیشتر استفاده شود اثرات زیست محیطی آن در مقایسه با خرید ۱۰ درخت طبیعی در طول همان دوره می تواند کمتر باشد. انتخاب پایدارتر به عوامل متعددی بستگی دارد از جمله منشأ درخت (محلی یا وارداتی) نحوه نگهداری و مهم تر از همه نحوه دفع یا طول عمر استفاده از آن.

انتخاب و نگهداری درخت کریسمس

انتخاب و نگهداری صحیح درخت کریسمس چه طبیعی و چه مصنوعی به شما کمک می کند تا از زیبایی و طراوت آن در طول فصل تعطیلات نهایت استفاده را ببرید. هنگام انتخاب درخت طبیعی به تازگی آن توجه کنید؛ سوزن ها باید انعطاف پذیر باشند و به راحتی نریزند. تنه درخت باید قابلیت جذب آب داشته باشد. پس از خرید قبل از قرار دادن درخت در پایه چند سانتی متر از انتهای تنه را ببرید تا آوندها باز شده و بتوانند آب جذب کنند. درخت را در پایه ای قرار دهید که مخزن آب کافی داشته باشد و روزانه آن را آبیاری کنید. درخت را دور از منابع حرارتی مانند بخاری یا شومینه قرار دهید. برای درختان مصنوعی هنگام خرید به کیفیت ساخت و مواد به کار رفته توجه کنید تا دوام بیشتری داشته باشد. پس از استفاده درخت مصنوعی را به دقت جمع آوری کرده و در جعبه یا پوشش مناسب نگهداری کنید تا برای سال های آینده قابل استفاده باشد. چه درخت طبیعی انتخاب کنید و چه مصنوعی اطمینان از پایداری و استفاده بهینه از آن می تواند به لذت بیشتر از این سنت کمک کند.

ستاره بالای درخت کریسمس نماد چیست؟

ستاره ای که بر بالای درخت کریسمس قرار می گیرد نمادی از ستاره بیت اللحم است که طبق روایات مسیحی سه مغ را به محل تولد عیسی مسیح هدایت کرد و نشانه ای از راهنمایی و روشنایی الهی محسوب می شود.

استفاده از درخت کریسمس طبیعی بهتر است یا مصنوعی؟

انتخاب بین درخت طبیعی و مصنوعی به عوامل مختلفی بستگی دارد. درختان طبیعی از مزارع پایدار می آیند و قابل بازیافت هستند در حالی که درختان مصنوعی اگر برای سال های طولانی (بیش از ۱۰ سال) استفاده شوند ممکن است اثر زیست محیطی کمتری داشته باشند. هر دو گزینه مزایا و معایب خود را دارند.

بلندترین درخت کریسمس جهان کجا قرار دارد؟

بلندترین درخت کریسمس جهان معمولاً درخت شناور در تالاب رودریگو دی فریتاس در ریودوژانیرو برزیل است که ارتفاع آن سال به سال متغیر است و با شکوه فراوان نورپردازی می شود. البته درختان طبیعی زنده در برخی مناطق نیز ممکن است بلندتر باشند اما به طور خاص برای کریسمس تزیین نمی شوند.

درخت کریسمس از چه زمانی جهانی شد؟

سنت مدرن درخت کریسمس از آلمان آغاز شد و در قرن نوزدهم میلادی به ویژه پس از محبوبیت یافتن در میان خانواده های سلطنتی اروپا و مهاجرت اروپایی ها به تدریج در سراسر اروپا و سپس در آمریکای شمالی و سایر نقاط جهان گسترش یافت و جنبه ای جهانی پیدا کرد.

عمر درخت کریسمس طبیعی چقدر است؟

عمر یک درخت کریسمس طبیعی پس از بریدن به نوع درخت شرایط نگهداری و میزان آبیاری آن بستگی دارد. با آبیاری منظم و قرار دادن در محیط خنک یک درخت طبیعی می تواند معمولاً برای ۳ تا ۴ هفته تازه بماند و سوزن های آن نریزند.