هبلکس بهتر است یا سفال

انتخاب مصالح ساختمانی مناسب برای ساخت یک بنا تصمیمی حیاتی است که بر کیفیت ایمنی و طول عمر ساختمان تاثیر بسزایی دارد. این انتخاب نه تنها بر هزینه های اولیه پروژه اثرگذار است بلکه در مصرف انرژی و هزینه های نگهداری بلندمدت نیز نقش مهمی ایفا می کند.

در بازار مصالح ساختمانی ایران هبلکس (بلوک AAC) و سفال (آجر و بلوک سفالی) دو گزینه پرکاربرد و محبوب هستند. هر یک از این مصالح دارای ویژگی ها مزایا و معایب خاص خود هستند که شناخت دقیق آن ها برای مهندسان معماران سازندگان و حتی مالکان بسیار ضروری است.

این مقاله به بررسی جامع و تخصصی بلوک های هبلکس و انواع سفال ساختمانی می پردازد. با مقایسه دقیق ویژگی های فنی اقتصادی زیست محیطی و اجرایی این دو مصالح تلاش می کنیم تا به شما در اتخاذ تصمیمی آگاهانه و متناسب با نیازهای پروژه خود یاری رسانیم.

هبلکس چیست؟ معرفی و ویژگی های بلوک AAC

هبلکس که با نام علمی بتن هوادهی شده اتوکلاو شده (Autoclaved Aerated Concrete – AAC) شناخته می شود نوعی بتن سبک متخلخل است. این مصالح نوین ساختمانی اولین بار در دهه 1920 در سوئد توسعه یافت و به سرعت به دلیل ویژگی های منحصربه فرد خود در سراسر جهان محبوب شد.

بلوک های هبلکس از ترکیب مواد اولیه شامل سیمان آهک سیلیس (معمولاً ماسه سیلیسی پودر شده) پودر آلومینیوم و آب تولید می شوند. فرآیند تولید شامل مخلوط کردن مواد ریختن در قالب برش در ابعاد دلخواه و سپس پخت در کوره اتوکلاو تحت فشار و دمای بالا است.

وجود پودر آلومینیوم در ترکیب و واکنش آن با آهک باعث ایجاد حباب های هیدروژن در خمیر می شود. این حباب ها در مرحله اولیه حجم خمیر را افزایش داده و پس از پخت در اتوکلاو ساختار سلولی و متخلخل بلوک AAC را ایجاد می کنند که عامل اصلی سبکی و خواص عایق بندی آن است.

بلوک های هبلکس معمولاً در ابعاد بزرگتر از آجرهای سنتی تولید می شوند و سطح آن ها صاف و دقیق است. این ویژگی ها در کنار وزن پایین اجرای سریع تر و آسان تر را امکان پذیر می سازد.

مزایای استفاده از هبلکس

استفاده از بلوک های هبلکس در پروژه های ساختمانی مزایای قابل توجهی دارد که آن را به گزینه ای جذاب تبدیل کرده است:

• وزن سبک: مهمترین ویژگی هبلکس وزن بسیار پایین آن نسبت به بتن معمولی یا سفال است. این سبکی باعث کاهش بار مرده ساختمان شده و نیاز به سازه سنگین تر و فونداسیون قوی تر را کاهش می دهد که مستقیماً بر هزینه های ساخت تاثیر می گذارد.
• عایق حرارتی عالی: ساختار متخلخل هبلکس حاوی حجم زیادی هوای محبوس است که آن را به یک عایق حرارتی فوق العاده تبدیل می کند. استفاده از هبلکس به کاهش چشمگیر اتلاف انرژی برای سرمایش و گرمایش ساختمان منجر شده و در بلندمدت باعث صرفه جویی در هزینه های انرژی می شود.
• عایق صوتی مناسب: تخلخل بلوک های AAC به جذب امواج صوتی کمک می کند بنابراین این بلوک ها عایق صوتی خوبی محسوب می شوند و در کاهش انتقال صدا بین فضاها یا از محیط بیرون به داخل ساختمان موثر هستند.
• مقاومت در برابر آتش: هبلکس از مواد معدنی غیرقابل اشتعال ساخته شده و در برابر آتش مقاومت بسیار بالایی دارد. این بلوک ها می توانند ساعت ها در معرض حرارت مستقیم آتش مقاومت کرده و از گسترش آن جلوگیری کنند که ایمنی ساکنین را افزایش می دهد.

• سهولت در نصب و اجرا: بلوک های هبلکس به دلیل وزن کم و ابعاد بزرگ سرعت اجرای دیوارچینی را بالا می برند. همچنین برش و شکل دهی آن ها با ابزارهای ساده مانند اره دستی یا برقی مخصوص هبلکس به راحتی امکان پذیر است که انعطاف پذیری طراحی و اجرا را افزایش می دهد.
• کاهش ضایعات ساختمانی: قابلیت برش دقیق و استفاده از چسب مخصوص به جای ملات سنتی میزان ضایعات در محل کارگاه را به حداقل می رساند. ضایعات قابل بازیافت نیز هستند.
• سازگاری با محیط زیست: مواد اولیه هبلکس معمولاً از منابع فراوان و محلی تامین می شوند. فرآیند تولید نسبت به برخی مصالح دیگر انرژی کمتری مصرف می کند و محصول نهایی نیز قابل بازیافت است.
• مقاومت در برابر آفات: ماهیت معدنی هبلکس باعث می شود که در برابر حملات حشرات موذی موریانه و جوندگان مقاوم باشد.

معایب استفاده از هبلکس

در کنار مزایای فراوان هبلکس دارای محدودیت ها و معایبی نیز هست که باید قبل از انتخاب در نظر گرفته شوند.

• قیمت اولیه بالاتر: بلوک های هبلکس معمولاً قیمت واحد بالاتری نسبت به آجرهای سفالی دارند. این موضوع می تواند در نگاه اول به نظر یک نقطه ضعف بیاید اگرچه باید هزینه های کلی پروژه (شامل سازه سبک تر اجرای سریع تر مصرف ملات کمتر و صرفه جویی در انرژی بلندمدت) را نیز در نظر گرفت.
• نیاز به دقت بیشتر در اجرا: با وجود سهولت در برش اجرای صحیح هبلکس نیازمند دقت و مهارت بیشتری نسبت به دیوارچینی با سفال است. استفاده از چسب مخصوص به جای ملات سنتی و اطمینان از تراز بودن دیوارها از اهمیت بالایی برخوردار است.
• مقاومت کمتر در برابر ضربه: مقاومت سطحی بلوک های هبلکس در برابر ضربات موضعی نسبت به سفال فشرده کمتر است و ممکن است در اثر ضربه شدید دچار لب پریدگی یا آسیب شوند. این مسئله در مرحله حمل و نقل و اجرا نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
• حساسیت به رطوبت در صورت عدم محافظت: اگرچه خود بلوک هبلکس در برابر رطوبت مقاوم است اما ساختار متخلخل آن می تواند آب را جذب کند. بنابراین در دیوارهای خارجی یا محیط های مرطوب اجرای صحیح عایق رطوبتی و نماکاری مناسب برای محافظت از بلوک ها ضروری است.
• نیاز به اتصالات و پیچ های خاص: برای نصب تجهیزات کابینت یا سایر وسایل بر روی دیوارهای هبلکس نیاز به استفاده از پیچ ها و اتصالات مخصوص وجود دارد که بتوانند بار را به خوبی تحمل کنند.
• نیاز به پلاسترکاری مناسب: سطح بلوک های هبلکس ممکن است نیاز به آماده سازی خاصی قبل از گچ کاری یا سیمان کاری داشته باشد تا چسبندگی کافی ایجاد شود.

سفال چیست؟ معرفی و انواع آجر سفالی

سفال یکی از قدیمی ترین و سنتی ترین مصالح ساختمانی است که قدمت استفاده از آن به هزاران سال پیش بازمی گردد. این مصالح از پخت خاک رس در دماهای بالا تولید می شود و به دلیل دسترسی آسان به مواد اولیه و فرآیند تولید نسبتاً ساده همواره گزینه ای رایج در ساخت و ساز بوده است.

خاک رس پس از استخراج آماده سازی و مخلوط شدن با آب شکل داده می شود و سپس در کوره های مخصوص پخته می شود. دمای پخت و نوع خاک رس در خواص نهایی محصول مانند رنگ مقاومت و تخلخل تاثیرگذار است.

سفال در اشکال و اندازه های مختلفی برای کاربردهای گوناگون در ساختمان سازی تولید می شود. رایج ترین انواع آن برای دیوارچینی شامل آجرهای سفالی فشاری (برای دیوار باربر و فونداسیون) آجرهای سفالی لفتون یا سوراخ دار (برای تیغه های غیرباربر و دیوارهای خارجی) و بلوک های سفالی در ابعاد مختلف (مانند بلوک های 10 15 یا 20 سانتی متری) هستند.

بلوک های سفالی رایج برای دیوارچینی معمولاً دارای سوراخ هایی هستند که وزن آن ها را کاهش داده و امکان عبور میلگرد یا تاسیسات را فراهم می کنند. این سوراخ ها همچنین درگیری ملات را بهبود می بخشند.

مزایای استفاده از سفال

آجر و بلوک سفالی به دلایل مختلفی همچنان بخش بزرگی از بازار مصالح ساختمانی را به خود اختصاص داده اند:

• قیمت مناسب و دسترسی آسان: یکی از اصلی ترین مزایای سفال قیمت نسبتاً پایین آن نسبت به بسیاری از مصالح دیگر مانند هبلکس است. همچنین به دلیل وجود کارخانه های متعدد تولید سفال در مناطق مختلف دسترسی به این مصالح بسیار آسان است.
• مقاومت فشاری بالا: آجرهای سفالی به خصوص انواع فشاری و لفتون مقاومت فشاری خوبی دارند که آن ها را برای استفاده در دیوارهای باربر و سازه های بنایی مناسب می سازد.
• سازگاری با روش های سنتی اجرا: اجرای دیوارچینی با سفال نیازمند مهارت های سنتی بنایی است که به طور گسترده در دسترس هستند. استفاده از ملات ماسه سیمان یا ماسه آهک برای اتصال بلوک ها روشی شناخته شده و رایج است.
• چسبندگی خوب با ملات و پلاستر: سطح خشن و متخلخل آجر و بلوک سفالی باعث ایجاد چسبندگی بسیار خوب با انواع ملات و پلاستر (گچ و خاک سیمان) می شود و مراحل نازک کاری را تسهیل می کند.
• دوام و طول عمر بالا: ساختمان های ساخته شده با سفال در صورت اجرای صحیح و محافظت مناسب می توانند سالیان طولانی دوام داشته باشند.
• مقاومت طبیعی در برابر آتش: سفال نیز مانند هبلکس از مواد معدنی ساخته شده و ذاتاً در برابر آتش مقاوم است و نمی سوزد.

معایب استفاده از سفال

استفاده از سفال در ساخت و ساز با چالش ها و معایبی نیز همراه است که باید به آن ها توجه کرد.

• وزن زیاد: بلوک ها و آجرهای سفالی وزن قابل توجهی دارند. این وزن بالا باعث افزایش بار مرده ساختمان شده و نیازمند طراحی سازه ای قوی تر و فونداسیون سنگین تر است که هزینه ساخت را افزایش می دهد.
• عایق حرارتی و صوتی پایین تر: در مقایسه با هبلکس سفال عایق حرارتی و صوتی ضعیف تری است. سوراخ های موجود در بلوک های سفالی تا حدودی به کاهش انتقال حرارت کمک می کنند اما عملکرد کلی آن ها در عایق بندی انرژی و صدا به مراتب پایین تر از هبلکس است. این موضوع منجر به افزایش مصرف انرژی برای تهویه مطبوع می شود.
• نیاز به ملات بیشتر: دیوارچینی با سفال نیازمند حجم زیادی ملات است. این ملات نه تنها هزینه مصالح را افزایش می دهد بلکه سرعت اجرا را نیز کاهش داده و می تواند باعث ایجاد پل های حرارتی در دیوار شود.
• سرعت اجرای پایین تر: به دلیل ابعاد کوچکتر آجر و بلوک های سفالی نسبت به بلوک های هبلکس و همچنین نیاز به زمان برای گیرش ملات سرعت دیوارچینی با سفال معمولاً پایین تر است.
• تولید ضایعات بیشتر: آجرهای سفالی به دلیل شکنندگی در هنگام حمل و نقل و اجرا ضایعات بیشتری نسبت به هبلکس تولید می کنند.
• نیاز به پر کردن سوراخ ها: در برخی کاربردها سوراخ های بلوک های سفالی برای جلوگیری از عبور صدا یا حشرات نیاز به پر شدن با ملات یا فوم دارند که خود فرآیندی زمان بر و هزینه بر است.
• انتقال حرارت از طریق سوراخ ها (پل حرارتی): سوراخ های موجود در بلوک های سفالی می توانند باعث ایجاد پل های حرارتی شوند به خصوص اگر با ملات پر شوند که رسانایی حرارتی بالایی دارد.

مقایسه هبلکس و سفال: کدام یک برای شما مناسب تر است؟

انتخاب بین هبلکس و سفال به عوامل متعددی بستگی دارد و نمی توان یک پاسخ قطعی برای همه پروژه ها ارائه داد. جدول زیر مقایسه ای اجمالی بین این دو مصالح ارائه می دهد.

ویژگی	هبلکس (AAC)	سفال (Clay Brick/Block)
وزن	بسیار سبک	سنگین
عایق حرارتی	عالی	ضعیف
عایق صوتی	خوب	متوسط تا ضعیف
قیمت اولیه	بالاتر	پایین تر
سرعت اجرا	بالاتر	پایین تر
مقاومت فشاری	خوب (برای دیوارهای غیرباربر)	خوب (به خصوص انواع فشاری)
مقاومت در برابر آتش	عالی	خوب
نیاز به ملات/چسب	چسب مخصوص (مقدار کم)	ملات سنتی (مقدار زیاد)
ضایعات	کم	بیشتر
حساسیت به رطوبت سطحی	نیاز به محافظت مناسب	مقاومت نسبی بهتر در برابر جذب سطحی اولیه

برای تصمیم گیری باید به این نکات توجه کنید.

بودجه: اگر بودجه اولیه پروژه شما محدود است سفال ممکن است گزینه ارزان تری به نظر برسد. اما اگر هزینه های بلندمدت انرژی و کاهش هزینه های سازه را در نظر بگیرید هبلکس می تواند در نهایت اقتصادی تر باشد.

نوع پروژه: برای ساختمان های بلندمرتبه یا پروژه هایی که کاهش وزن سازه اهمیت حیاتی دارد هبلکس گزینه برتر است. برای دیوارهای داخلی یا پروژه هایی که نیاز به مقاومت فشاری بسیار بالا در دیوار دارند (مانند دیوارهای باربر در ساختمان های بنایی) سفال (بخصوص آجر فشاری) ممکن است مناسب تر باشد.

الزامات عایق بندی: اگر عایق بندی حرارتی و صوتی اولویت اصلی شماست (مانند مناطق با آب و هوای بسیار سرد یا گرم یا ساختمان هایی در مجاورت منابع صوتی) هبلکس عملکرد بهتری ارائه می دهد و به کاهش هزینه های انرژی در طول عمر ساختمان کمک می کند.

سرعت اجرا: در پروژه هایی که زمان فاکتور مهمی است سرعت بالای اجرای هبلکس می تواند یک مزیت تعیین کننده باشد.

دسترسی و نیروی کار: دسترسی به سفال و نیروی کار ماهر برای اجرای آن در بسیاری از مناطق آسان تر است در حالی که اجرای هبلکس ممکن است نیاز به یافتن تیم اجرایی متخصص داشته باشد.

نکات مهم در انتخاب و اجرای هبلکس و سفال

صرف نظر از انتخاب بین هبلکس و سفال رعایت نکات فنی و اجرایی برای اطمینان از کیفیت و دوام ساختمان ضروری است.

• کیفیت مصالح: همواره از تولیدکنندگان معتبر خرید کنید و از استاندارد بودن مصالح اطمینان حاصل نمایید. بلوک های هبلکس باید ابعاد دقیق و سطح صاف داشته باشند و سفال ها نیز باید کاملاً پخته شده بدون ترک و عاری از شوره باشند.
• طراحی سازه: وزن متفاوت هبلکس و سفال تاثیر مستقیمی بر طراحی سازه و فونداسیون دارد. مهندس محاسب باید با در نظر گرفتن نوع مصالح دیوارچینی سازه را بهینه طراحی کند.
• اجرای صحیح: کیفیت اجرای دیوارچینی نقش حیاتی در عملکرد نهایی دیوار دارد. برای هبلکس استفاده از چسب مخصوص و اجرای دقیق بند های نازک اهمیت دارد. برای سفال استفاده از ملات با نسبت اختلاط صحیح و پر کردن کامل بندها ضروری است.
• عایق بندی رطوبتی: در دیوارهای خارجی اجرای صحیح عایق رطوبتی (مانند استفاده از عایق های پلیمری یا سیمانی) قبل از نماکاری برای محافظت از هر دو نوع مصالح در برابر نفوذ آب باران حیاتی است.
• نازک کاری: نوع پلاستر و روش اجرای آن برای هر دو مصالح ممکن است متفاوت باشد. برای هبلکس ممکن است نیاز به توری گالوانیزه یا پلاستر مخصوص برای جلوگیری از ترک باشد در حالی که سفال معمولاً چسبندگی خوبی با پلاستر سنتی دارد.
• نصب تاسیسات و اتصالات: برنامه ریزی برای عبور لوله ها و کابل ها و همچنین نصب تجهیزات بر روی دیوارها باید با توجه به نوع مصالح انجام شود. در هبلکس ممکن است نیاز به ابزارهای خاص برای کنده کاری و استفاده از اتصالات مناسب برای تحمل بار باشد.

کاربردهای هبلکس و سفال در ساختمان سازی

هبلکس و سفال هر دو در بخش های مختلف ساختمان کاربرد دارند اما ویژگی های آن ها تعیین کننده مناسب ترین محل استفاده است.

بلوک های هبلکس به دلیل وزن سبک و عایق بندی حرارتی و صوتی عالی گزینه ای ایده آل برای دیوارچینی پیرامونی (دیوارهای خارجی) در مناطق مختلف آب و هوایی هستند. همچنین برای تیغه بندی داخلی ساختمان ها به خصوص در آپارتمان ها که کاهش وزن و عایق بندی صوتی بین واحدها اهمیت دارد بسیار مناسبند.

سفال به ویژه آجرهای فشاری برای دیوارهای باربر دیوارهای حائل و فونداسیون در ساختمان های بنایی سنتی کاربرد دارند. بلوک های سفالی نیز به طور گسترده برای دیوارهای غیرباربر داخلی و خارجی استفاده می شوند خصوصاً در مناطقی که قیمت و دسترسی به سفال مزیت محسوب می شود.

تاثیر هر مصالح بر هزینه های بلندمدت ساختمان

انتخاب مصالح دیوارچینی تنها بر هزینه های اولیه ساخت تاثیر نمی گذارد بلکه هزینه های بلندمدت بهره برداری از ساختمان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.

ساختمان هایی که با هبلکس ساخته می شوند به دلیل عایق بندی حرارتی بهتر نیاز کمتری به سیستم های گرمایش و سرمایش دارند. این امر به معنای کاهش قابل توجه در قبوض انرژی در طول عمر ساختمان است که می تواند اختلاف قیمت اولیه هبلکس را در طول زمان جبران کرده و حتی باعث صرفه جویی کلی شود.

در مقابل ساختمان های ساخته شده با سفال ممکن است نیاز به عایق کاری تکمیلی (مانند استفاده از عایق های پشم سنگ یا پلی استایرن در نما) داشته باشند تا به استانداردهای انرژی مطلوب دست یابند که این خود هزینه های اضافی در مراحل ساخت یا پس از آن به همراه دارد.

جنبه های زیست محیطی: مقایسه پایداری هبلکس و سفال

توجه به مسائل زیست محیطی در صنعت ساختمان اهمیت فزاینده ای یافته است. مقایسه هبلکس و سفال از این منظر نیز حائز اهمیت است.

تولید هبلکس معمولاً انرژی کمتری نسبت به پخت سفال در دماهای بسیار بالا نیاز دارد. همچنین استفاده از پودر آلومینیوم به عنوان عامل پف زا فرآیندی نسبتاً کم محیط زیست تر از استخراج و آماده سازی خاک رس برای حجم مشابه است.

هبلکس در پایان عمر مفید ساختمان قابلیت خرد شدن و استفاده مجدد به عنوان پرکننده یا در تولید مصالح جدید را دارد. ضایعات هبلکس در کارگاه نیز حداقل بوده و قابل بازیافت هستند. اگرچه سفال نیز از مواد طبیعی ساخته شده و قابل بازیافت است اما وزن بالای آن در حمل و نقل و انرژی مصرفی در فرآیند پخت سنتی می تواند تاثیرات زیست محیطی بیشتری داشته باشد.

 آیا هبلکس برای مناطق زلزله خیز مناسب است؟

بله هبلکس به دلیل وزن بسیار پایین بار مرده سازه را کاهش می دهد که این امر در مناطق زلزله خیز یک مزیت محسوب می شود. نیروی زلزله وارد بر سازه مستقیماً با جرم آن ارتباط دارد بنابراین کاهش وزن ساختمان مقاومت آن در برابر زلزله را افزایش می دهد.

آیا استفاده از هبلکس در هزینه های انرژی صرفه جویی می کند؟

قطعاً. هبلکس به دلیل ساختار متخلخل و وجود حباب های هوا عایق حرارتی بسیار خوبی است. استفاده از آن در دیوارهای خارجی به طور چشمگیری انتقال حرارت بین داخل و خارج ساختمان را کاهش داده و منجر به صرفه جویی قابل توجهی در هزینه های گرمایش و سرمایش در بلندمدت می شود.

 بهترین نوع ملات برای استفاده با هبلکس کدام است؟

برای دستیابی به حداکثر کارایی و دقت در دیوارچینی با هبلکس توصیه می شود از چسب مخصوص بلوک های AAC استفاده شود. این چسب ها با ایجاد بندهای نازک (حدود 1 تا 3 میلی متر) از ایجاد پل حرارتی جلوگیری کرده و سرعت و کیفیت اجرا را افزایش می دهند. استفاده از ملات ماسه سیمان سنتی با هبلکس توصیه نمی شود.

 آیا سفال در برابر رطوبت مقاوم است؟

سفال به خودی خود جذب آب دارد اما مقاومت آن در برابر رطوبت به کیفیت پخت و لعاب کاری (در صورت وجود) بستگی دارد. دیوارهای سفالی در معرض رطوبت مداوم یا آب بندی نامناسب نما ممکن است دچار مشکلاتی مانند شوره زدن یا کاهش دوام شوند. اجرای صحیح عایق رطوبتی در نما برای دیوارهای سفالی ضروری است.

 عمر مفید هبلکس و سفال چقدر است؟

هر دو مصالح هبلکس و سفال در صورت تولید با کیفیت استاندارد و اجرای صحیح عمر مفید بسیار طولانی دارند که می تواند به اندازه عمر خود ساختمان باشد. دوام این مصالح به عوامل محیطی کیفیت اجرا و نگهداری بستگی دارد. هبلکس و سفال در برابر پوسیدگی و حملات بیولوژیکی مقاوم هستند.