فرش طرح افشان چیست؟

به جرات می‌توان گفت که فرش افشان یکی از پرفروش‌ترین مدل‌های فرش ایرانی است. طراحی منحصر به فرد فرش افشان به گونه‌ای است که در عین سنتی بودن، به هیچ عنوان قدیمی یا تکراری نمی‌شود. این مدل فرش ایرانی با تغییر رنگ، اندازه و ابعاد و یا حتی الیافی که در ساخت آن به کار می‌رود، تغییرات محسوسی پیدا می‌کند. فرش طرح افشان همان اصالتی که از فرش ایرانی انتظار می‌رود را در قالبی کاملا معاصر به نمایش می‌گذارد. اما آیا با فرش افشان مدرن هیچگونه آشنایی دارید؟ و یا می‌دانید کدام رنگ فرش افشان جذاب‌تر است؟ امروز خیلی از مدل‌های فرش موجود در بازار ایران را، افشان می‌نامند. اما آیا همه این فرش‌ها واقعا افشان است؟

چرا فرش افشان منحصر به فرد است؟

به عبارتی تفاوت فرش افشان با دیگر مدل‌های فرش در چیست؟ فرش طرح افشان یک تفاوت عمده با دیگر طرح‌ها دارد. در فرش‌های دیگر قانون قرینگی وجود داشته و نقشه به صورت متفاوت کشیده می‌شود. یعنی در طرح‌های معمول، یک چهارم نقشه کشیده شده و سه چهارم دیگر از روی همین نقشه بافته می‌شود. اما در این طرح قانون قرینگی نقشه فرش وجود ندارد. یعنی هنرمند باید نقشه افشان را به طور کامل طراحی کند. اما جدای از این ویژگی خاص، فرش طرح افشان ویژگی‌های دیگری نیز دارد که هویت آن محسوب می‌شود. اصلا می‌دانید فرش طرح افشان چیست؟

علت نامگذاری فرش افشان چیست؟

فرش افشان را می‌توان از روی نام آن شناخت. واژه افشان به معنای پراکنده و پیچیده است. دقیقا طرح فرش افشان را می‌توان با این واژه‌ها توصیف کرد. این مدل فرش پر از نگاره‌های پراکنده اما به هم پیوسته است که به نوعی افشان به نظر می‌رسند. افشان یک طرح فرش است که ترکیبی از و طرح ختایی محسوب می‌شود. طرح اسلیمی نماد درخت و مزین به تمام شاخ و برگ و پیچ و خم درخت است. طرح ختایی نماد طرح بوته و گل و مجموعه‌ای از بوته، گل، غنچه، جوانه و برگ بر روی یک ساقه منحنی است. البته فرش طرح افشان دارای زیرمجموعه‌هایی است که به آن تنوع زیادی داده است. با این وجود ویژگی‌های تقریبا مشابهی بین تمام انواع فرش افشان وجود دارد.

تاریخچه فرش افشان

این مدل فرش از سال‌های خیلی دور توسط هنرمندان ایرانی بافته می‌شده است. نقشه افشان ابتدا به صورت یک ترنج در مرکز و نگاره‌های پراکنده در اطراف بوده است. اما به مرور زمان ترنج مرکزی حذف و نگاره‌ها به صورت مستقل اما به هم پیوسته طراحی می‌شدند.

ویژگی‌های فرش طرح افشان

همانطور که گفتیم انواع مدل‌های فرش افشان دارای نقش و طرح متفاوتی هستند. با این وجود چند ویژگی مهم وجود دارد که در همه زیرمجموعه‌ها مشترک است. این ویژگی‌ها به شرح زیر است:

• در این مدل فرش حجم زیادی از شاخ و برگ درخت وجود دارد.
• تصاویر زیادی از حیوانات در کنار گیاهان در قالی افشان دیده می‌شود.
• نقش و نگارهای موجود در فرش طرح افشان بسیار پیچیده و پراکنده است. با این وجود یکپارچگی غیرقابل انکاری بین اجزا این طرح وجود دارد.
• در طرح قالی افشان هیچگونه لچک و ترنجی وجود ندارد.
• اجزا طرح افشان هیچ نقطه مرکزی و کانونی ندارند.
• تمام نقشه فرش افشان از ابتدا تا انتها با استفاده از شاخ و برگ به یکدیگر وصل شده‌اند.
• با اینکه در ظاهر همه انواع افشان دارای ساختار یکسانی از نظر طرح و نقشه هستند، اما تنوع زیادی در این مدل وجود دارد.

انواع فرش افشان

این مدل فرش با تغییرات جزیی در طرح و نقشه، متنوع‌ترین تصاویر را می‌سازد. به همین دلیل انواع مختلفی از قالی افشان وجود دارد که پرفروش‌ترین آن عبارتنداز:

قالی افشان شاخه پیچ:

اگر به دنبال طرحی از افشان هستید که هر بار با نگاه کردن به آن محصور زیبایی‌اش شوید، بهترین انتخاب ممکن افشان شاخه پیچ است. در این مدل شاخه‌ها به هم پیچیده‌اند و همین عامل جذابیت بیشتر فرش شده است. در واقع در این مدل شاخه‌ها پیوند مستحکمی با یکدیگر دارند.

نقشه افشان سلطنتی:

ویژگی خاص این فرش، ابهت و سلطنتی بودن آن است. این مدل فرش طرح نسبتا خلوت و حاشیه زیادی دارد. همین ویژگی باعث شده است که طرفداران این مدل افشان، بیشتر از خانواده‌هایی با سنین بالاتر باشند. عرض زیاد حاشیه این مدل فرش آن را برای دکوراسیون سالن‌های بزرگ و مدرن مناسب کرده است. همچنین اگر دکوراسیون خانه‌تان مدرن است و به دنبال فرش افشان مدرن هستید، این بهترین انتخاب است.

فرش افشان اسلیمی:

گل‌های افشان با شاخه‌های دورانی ترکیب شده است و افشان اسلیمی را تشکیل می‌دهد. همچنین یک منحنی در میان برگ‌ها قرار دارد، که نتیجه را به نقشه‌های اسلیمی نزدیک‌تر کرده است.

افشان دسته گل:

ویژگی منحصر به فرد افشان دسته گل این است که دسته گل‌ها و بته‌های کوتاه که بسیار شبیه به درختچه هستند، به وفور در این طرح دیده می‌شوند. این درختچه‌ها را کومه می‌گویند.

نقشه افشان بندی:

در این مدل یک نگاره یا نقشه ظریف در سرتاسر فرش تکرار می‌شود. گل‌های این طرح به صورت منظم و پیوسته در جای جای افشان بندی دیده می‌شود. از طرفی ارتباط مستحکم و جذابی بین اجزا این مدل فرش وجود دارد.

طرح افشان شکسته:

در این مدل فرش خطوط شکسته دیده می‌شود و باعث منحصر به فرد بودن این مدل شده است. دلیل نامگذاری افشان شکسته نیز وجود همین خطوط است.

طرح افشان ختایی:

همانطور که گفتیم افشان به طور کلی ترکیبی از نقشه ختایی و اسلیمی است. نقش ختایی شامل ساقه‌هایی می‌شود که مانند ریسمان غنچه‌ها، گل‌ها و برگ‌ها را در برمی‌گیرد. به علاوه ضخیم و ظریف شدن ساقه‌ها، جذابیت ویژه‌ای به این مدل افشان داده است.

طرح افشان گل اناری:

همانطور که از اسم این مدل افشان مشخص است، گل انار یا گلنار نگاره اصلی این نقشه است. نقشه افشان گل اناری یکی از نقوش بسیار مشهور در هنر ایرانی است.

افشان حیوانات:

المانی که در افشان حیوانات بیشتر از هر نگاره دیگری به چشم می‌خورد، تصاویر حیوانات است. انواع حیوانات که البته عمده آنها حیوانات وحشی هستند، در این مدل افشان دیده می‌شود. البته جدای از وجود حیوانات، باز هم شاخه و برگ درختان به هم پیوسته، ویژگی بارز این مدل فرش است.

افشان ترنج‌دار:

یکی  از مدل‌های افشان که کمتر از دیگر مدل‌ها شناخته می‌شود، افشان ترنج‌دار است. این مدل دارای یک نقش ترنج است که نگاره‌های دیگر را دورتادور خود جمع کرده است. این مدل قدیمی‌ترین نقشه افشان محسوب می‌شود.

ویژگی و خصوصیات فرش طرح افشان چیست؟

1- از جمله خصوصیات و ویژگی های طرح افشان همانگونه که در بالا نیز بدان اشاره شد، پیوستگی و انسجام طرح و نقشه این فرش است به گونه ای که انسان گمان میبرد، نقاش آن از ابتدا تا انتها، قلم خود را از روی کاغذ و بوم نقشه بر نداشته است.

2- ویژگی دیگر طرح افشان که آن هم نشان از آشنایی زدایی و متفاوت بودن این طرح با طرح های پیش از خود دارد، عدم قرینگی بین طرح و نقشه گل ها برگ هاست. همانگونه که میدانید، قرینگی ویژگی بارز هنر فرش و معماری کلاسیک ایرانی است. به گونه ای که در بسیاری از طرح و نقشه های جدید فرش ماشینی و دستباف همچنان، این قرینه بودن به چشم می خورد. اما این قرینه بودن نصفه فرش با نصفه دیگر (قرینه بودن بالا و پایین و چپ و راست)، در طرح افشان وجود ندارد.

3- سومین و مهمترین ویژگی طرح افشان که در قسمت “دکوراسیون” نیز به آن خواهیم پرداخت، این است که به دلیل نبودن لچک و ترنج، این طرح نقش مهمی در بزرگ نشان دادن فضا و محیط خانه، اتاق و یا حتی محل کار شما دارد. البته در جای دیگر ما مقاله با عنوان : انتخاب طرح فرش و تاثیر آن بر بزرگتر شدن فضای خانه، به طور مفصل به این موضوع پرداخته ایم که می توانید، این مقاله کوتاه و مفید را نیز مطالعه کنید.

انواع فرش طرح افشان کاشان

در قالی طرح افشان نیز همچون تمام طرح های اصیل فرش دستباف ، فرش ماشینی، با گذشت زمان و با توجه به سلیقه مشتریان و خلاقیت طراحان و نقاشان ، به مرور تغییراتی صورت گرفته است که باعث به وجود آمدن، انواع طرح افشان شده است. طرح هایی که اغلب خمیرمایه و زمینه اصلی خود را از طرح افشان گرفته اند اما با ترکیب شدن با طرح های اصیل و کلاسیک دیگر، طرحی نو در انداخته اند. برخی از این طرحهای برآمده از طرح افشان عبارتند از:

فرش طرح افشان شاه عباسی کاشان :

علت نامگذاری این طرح استفاده از یک گل مشهور در نقشه فرش است به نام گل شاه عباسی. گل شاه عباسی در معماری ایرانی نیز کاربرد فراوانی داشته و به عنوان یکی از شاخصه های نقش و نگارهای ایرانی می توان از آن یاد کرد.

• نقش گل شاه عباسی
• فرش طرح افشان شاه عباسی کاشان

فرش طرح افشان سلطنتی کاشان:

فرش طرح سلطنتی کاشان یکی از پرفروشترین و محبوبترین فرش های ماشینی کاشان است به خاطر خلوتی طرح و همچنین عرض زیاد بخش حاشیه طرح نمایی بسیار ویژه و با ابهت به این فرش داده است! این طرح فرش بالاخص برای فضاهای با دکوراسیون خلوت و مدرن بسیار هماهنگی خوبی داشته و در چنین فضایی بسیار چشم نواز خواهد بود.

فرش طرح افشان اسلیمی کاشان:

این طرح را گلهای افشان در ترکیب با شاخه های دورانی و منحنی که در میان برگها قرار دارد، را خلق کرده است.

• فرش طرح افشان اسلیمی کاشان
• فرش طرح افشان سلطنتی کاشان

فرش طرح افشان حیوانات یا حیوان دار :

در این طرح حیوانات وظیفه و نقش اصلی را در شکل گیری طرح فرش بر عهده دارد و تصویر آن بیشتر از دیگر عناصر به چشم می آید.

فرش طرح افشان ترنج دار :

همانگونه که از نام آن پیداست بر خلاف کارکرد اصلی طرح افشان که در ابتدای ورودش در مقابل طرح های ترنج دار، خود را به عنوان یک طرح بدون ترنج مطرح نمود، اما در ترکیب این طرح یک ترنج نیز در وسط فرش به چشم می خورد که اطراف آن گلهای افشان پراکنده شده اند.

فرش طرح افشان ختایی :

به ساقه هایی که شکلی ریسمان مانند دارند و غنچه ها، گلها و برگها روی آن قرا می گیرند و بخشهایی از این ساقه ضخیم تر و قسمت‌هایی از آن نازک تر است نقش ختایی گفته می شود که در ترکیب با گلهای افشان، طرح افشان ختایی را به وجود می آورند.

فرش طرح افشان دسته گل :

در این طرح دسته گل ها و بته های کوتاه درختچه مانند که کومه نامیده می شوند، جزو نقوش و تصاویر اصلی اند.

فرش طرح افشان بندی:

این طرح دارای گل هایی است که با یکدیگر در ارتباط هستند. منظور از طرح بندی در نقشه فرش طرحی است که در آن یک طرح یا نقش کوچک در متن فرش مدام تکرار می شود. در طرح افشان بندی نیز گلهای افشان به گونه ای نسبتا منظم تکرار شده اند به طوری که به نظر میرسد کل نقش فرش یک طرح کوچک است که تکرار شده است.

فرش طرح افشان گل اناری :

نقوش گل اناری نیز که در معماری و هنر فرش ایران شناخته شده اند به دلی شباهتشان به گل انار یا گلنار به این نام شهرت یافته اند. استفاده از این نقش گل اناری در ترکیب با نقشه افشان، افشان گل اناری را به وجود آورده است.

فرش طرح افشان شکسته :

نقاشی زمینه این فرش با خطوط شکسته همراه است و از همین رو به این شهرت یافته است.

فرش طرح افشان شاخه پیچ :

طرحی که در آن به نظر میرسد شاخه ها به هم پیوستگی دارند و به اصطلاح به هم پیچیده اند.در همه موارد فوق وقتی صحبت از طرح افپشان در ترکیب با طرحی دیگر می شود، منظور این است که گلها و شاخ برگ ها در تمام فرش افشان شده اند. البته آنچه که امروزه در صنعت فرش ماشینی و در میان عامه مردم رواج دارد و در محصولات فرش کاشان نیز مشاهده می شود این است که عموما به هر فرشی که در آن از گل و شاخه و برگ استفاده شده باشد و ترنج وسط نداشته باشد، طرح افشان گفته مشود.