شرایط ازدواج در زمان عده چگونه است؟

سؤال: زنی که در عده مردی است آیا با مرد دیگر می‌تواند ازدواج کند؟ با خود مرد صاحب عده چطور؟ پاسخ وکیل آنلاین در تهران وکیل : خداوند حکیم در قرآن مجید به عده نگهداشتن زنان فرمان داده و در آیه ۲۲۸ سوره بقره فرموده است: وَالْمُطَلَّقَاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ وَلَا یَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ یَکْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِی أَرْحَامِهِنَّ إِنْ کُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِی ذَلِکَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحًا وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَةٌ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ.

زنان طلاق داده شده باید تا سر آمدن سه پاکی (از حیض را) انتظار برند (و پیش از به سر رسیدن آن، از شوهر کردن خودداری ورزند). و اگر به خدا و روز قیامت ایمان دارند (به خاطر رعایت شرایط ایام عدّه) نباید آنچه را خدا در رحم‌هایشان (از حیض یا جنین) آفریده، پنهان دارند. و شوهرانشان در این مدت، به بازگرداندن آنان سزاوارترند اگر قصد اصلاح دارند. و برای زنان، همانند وظایفی که بر دوش آن‌هاست، حقوق شایسته‏‌ای است، و برای مردان بر عهده آنان میزانی بیش‌تر؛ و خدا توانای شکست ناپذیر و حکیم است.

همچنین در آیه ۲۳۴ سوره بقره می‌خوانیم: وَ الَّذینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکمْ وَ یذَرُونَ أَزْواجاً یتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً فَإِذا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا جُناحَ عَلَیکمْ فیما فَعَلْنَ فی أَنْفُسِهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَ الله بِما تَعْمَلُونَ خَبیرٌ. و کسانی از شما که می‌میرند و همسرانی بر جای می‌گذارند، (همسران) چهار ماه و ده روز انتظار می‌برند؛ پس هر گاه عدّه خود را به پایان رساندند، در آنچه آنان به نحو پسندیده درباره خود انجام دهند، گناهی بر شما نیست، و خداوند به آنچه انجام می‌دهید آگاه است. اقسام عده به واسطه سه امر واجب است: فراق با طلاق یا با فسخ یا با انفساخ در عقد دائم و با انقضای مدت یا با بذل مدت در متعه؛ و فوت شوهر؛ و وطی شبهه. [۱] ازدواج در دوران عده دو صورت دارد:

اگر زن در باشد برای همان مرد جایز است که در همان حال او را عقد نماید و منتظر انقضای عده نشود، مگر در مواردی به خاطر موانعی که پیش می‌‏آید مانند طلاق سوم که احتیاج به محلل دارد و طلاق نهم که برای همیشه حرام می‏‌کند و در جایی که زن برایش عده رجعی گرفته باشد، که عقد بر او هم باطل است؛ زیرا به منزله زوجه‌‏اش می‌‏باشد، پس اگر متعه باشد و بخواهد که عقد او را دائمی نماید جایز است که مدتش را ببخشد و در همان حال او را عقد دائمی نماید، به خلاف این‌که زوجه دائمی باشد و بخواهد که او را منقطعه نماید، پس او را طلاق غیر بائن دهد، که عقد انقطاعی بر او جایز نیست مگر بعد از خروج زن از عده.

ازدواج با زن؛ به طور دائمی یا انقطاعی، در صورتی که در (مرد) دیگری است جایز نیست؛ چه رجعی باشد یا بائن، عده وفات باشد یا غیر آن، عده از ازدواج دائم باشد یا از منقطع یا از وطی شبهه باشد. و در صورتی که با او ازدواج نماید چنانچه هر دو، موضوع و حکم را بدانند، به این‌که بدانند که او در عده است و بدانند که در عده ازدواج با او جایز نیست، یا یکی از آن‌‏ها موضوع و حکم را بداند، ازدواج باطل است و برای همیشه بر او حرام می‌‏شود، چه به او دخول کرده باشد یا نه. و همچنین است اگر موضوع و حکم را ندانند یا یکی از آن‏‌ها را ندانند و به او و لو در دُبُر دخول نموده باشد و اما اگر به او دخول نکرده باشد عقد باطل است و لیکن بر او حرام ابدی نیست، پس می‌‏تواند بعد از انقضای عده‌‏ای که دارد، از نو او را عقد نماید.

ازدواج در عده توسط وکیل

اگر کسی را در تزویج زنی برای خود نماید و زوجه را تعیین نکند و وکیل، زنی را که در عده است برای او ازدواج نماید، بر او حرام نمی‌‏شود؛ اگر چه وکیل بداند که او در عده است. و فقط در صورتی حرام می‏‌شود که به او دخول نماید. و اما اگر زوجه را معین نماید پس اگر موکّل حکم و موضوع را بداند، بر او حرام می‌‏شود و لو این‌که وکیل، جاهل به حکم و موضوع باشد، به خلاف عکس آن، پس معیار علم و جهل موکّل است، نه وکیل.

حکم ازدواج در زمان عده ، علاوه بر بطلان آن نکاح ، بدین صورت بوده که در صورت علم و اطلاع از عده داشتن زن و حرمت ازدواج با وی و همچنین در صورت وقوع رابطه زناشویی میان زن و مرد ، حرمت ابدی ، میان آنها ایجاد شده و مجازات آن نیز ، در صورت وجود علم و اطلاع و عدم برقراری رابطه زناشویی ، جزای نقدی و یا حبس می باشد . عقد نکاح و حفظ حرمت جایگاه خانواده ، در فقه و قانون ، از اهمیت بسزایی برخوردار است و به همین دلیل ، احکامی نیز در راستای حفظ قداست آن ، مورد پیش بینی قرار گرفته است . یکی از احکام دین اسلام در حوزه خانواده ، این است که زنان ، پس از جدا شدن از شوهر خود و یا فوت همسر ، تحت شرایط خاص و در مدت زمان مشخصی ، باید عده نگه داشته و پس از سپری شدن آن ، اقدام به ازدواج مجدد نمایند .

فلسفه نگه داشتن عده ، جلوگیری از اختلاط نسل ، حفظ حرمت جایگاه خانواده یا در نظر گرفتن مدت زمانی جهت رجوع و حفظ پایداری کانون خانواده ، هر چه که باشد ، به هر حال ، در مدت زمان عده ، نمی توان با مردی غیر از شوهر ازدواج کرد و ازدواج در زمان عده ، ضمانت اجراها و آثار حقوقی و کیفری مهمی ، همچون حرمت ابدی زن و مرد و مجازات آنها را به همراه خواهد داشت . به همین دلیل ، آشنایی با احکام مربوط به ازدواج در زمان عده، ضروری می باشد . بنابراین ، پس از پاسخ دادن به این سوال که آیا ازدواج در زمان عده امکان پذیر است ، حکم ازدواج در زمان عده ، مجازات و آثار حقوقی آن را بررسی کرده و به این سوال نیز پاسخ می دهیم که آیا در زمان عده می توان صیغه شد یا خیر .

آیا ازدواج در زمان عده امکان پذیر است

به طور کلی ، در قانون مدنی ، سه نوع عده برای زنان پیش بینی شده است که در نوع اول ، پس از فوت شوهر ، زوجه ، باید به مدت 4 ماه و ده روز ، عده وفات شوهر نگه داشته و در حالت دوم ، در صورت طلاق زن و شوهر در عقد دائم و در نوع سوم ، با خاتمه مدت یا بخشیدن باقی مدت صیغه ، زوجه ، می بایست به ترتیب ، عده طلاق ، عده انقضای مدت یا بذل مدت را نگه داشته و پس از آن ، در صورت تمایل ، با مرد دیگری منعقد نماید .

البته ، ممکن است مدت زمان اختصاصی عده زن در طلاق و یا عده زن در عقد موقت ، با هم متفاوت باشند ؛ لذا آشنایی با احکام اختصاصی هر کدام از آنها ، ضرورت دارد . لیکن ، وجه مشترک عده زن ، این است که در همه این حالات ، زن ، در دوران عده ، مجاز به ازدواج با مرد دیگری نیست و صرفا اگر عده طلاق ، از نوع طلاق رجعی باشد ، مرد ، می تواند در طول مدت ، به همسر خود رجوع کرده و با وی ، زندگی کند . اما سوالی که در این خصوص قصد داریم به بررسی آن بپردازیم ، این است که حکم ازدواج در زمان عده چیست . به عبارت دیگر ، آیا ازدواج زنی که در طی مدت عده طلاق ، عده وفات شوهر یا عده عقد موقت ، به عقد ازدواج مرد دیگری در آمده ، به لحاظ شرعی و قانونی صحیح است یا خیر ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که علی القاعده ، فلسفه وضع عده برای زن ، جلوگیری از ازدواج کردن وی در این مدت بوده است . به همین خاطر ، باید گفت که حکم ازدواج زن در زمان عده ، هم به لحاظ شرعی و هم به لحاظ قانونی ، باطل بودن این ازدواج است . به این معنا که اگر زن ، در طی مدت عده ، با مرد دیگری ازدواج کند ، اصلا رابطه زوجیتی میان آنها شکل نگرفته و در صورتی که روابط زناشویی نیز میان آنها رخ داده باشد ، این روابط نیز نامشروع می باشند . علاوه بر اینکه حکم ازدواج در زمان عده ، بطلان نکاح بوده و رابطه زوجیتی میان آن زن و مرد شکل نمی گیرد ، ازدواج در زمان عده ، آثار و ضمانت های اجرایی مهم حقوقی نیز در پی خواهد داشت که در قسمت بعد ، به توضیح آنها نیز ، خواهیم پرداخت  .

بنابراین ، در زمان عده وفات یا طلاق ، نمی توان صیغه شد و در صورت علم و اطلاع و یا وقوع رابطه زناشویی ، همان ضمانت اجرای بطلان نکاح و حرمت ابدی میان زن و مرد ، شکل می گیرد و در صورت عدم اطلاع و عدم برقراری رابطه زناشویی ، صرفا حکم ازدواج در زمان عده ، بطلان نکاح بدون حرمت ابدی است . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص ، مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید . برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حکم ازدواج در زمان عده در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم ازدواج در زمان عده پاسخ دهند .