راه های درمان حالت تهوع در هواپیما
برای بسیاری از مسافران تجربه پرواز می تواند با احساس ناخوشایند حالت تهوع همراه باشد. این وضعیت که به آن بیماری حرکت یا پرواز زدگی نیز گفته می شود می تواند لذت سفر هوایی را تحت الشعاع قرار دهد. بیماری حرکت زمانی رخ می دهد که مغز پیام های متناقضی از حواس مختلف دریافت می کند؛ به عنوان مثال چشم ها سکون را در داخل کابین هواپیما می بینند در حالی که گوش داخلی حرکت و تکان های هواپیما را حس می کند. این ناهماهنگی حسی سیستم عصبی را دچار سردرگمی کرده و منجر به بروز علائمی مانند سرگیجه تعریق سرد و تهوع می شود. علاوه بر این عامل اصلی فاکتورهای دیگری نظیر اضطراب ناشی از پرواز کمبود خواب بوی نامطبوع کابین یا حتی نوع غذای مصرفی قبل از سفر نیز می توانند در تشدید این حالت نقش داشته باشند. خبر خوب این است که با شناسایی دلایل و به کارگیری راهکارهای مناسب می توان این مشکل را به طور قابل توجهی کاهش داد و پروازی آرام تر را تجربه کرد. این راهکارها شامل اقدامات پیشگیرانه قبل و حین پرواز و همچنین روش های درمانی در صورت بروز علائم هستند که در ادامه به تفصیل به آن ها می پردازیم.
دلایل حالت تهوع در سفرهای هوایی
حالت تهوع در سفرهای هوایی که با نام های دیگری نظیر بیماری حرکت یا پرواز زدگی شناخته می شود پدیده ای نسبتاً شایع است که می تواند تجربه سفر را برای افراد تحت تأثیر قرار دهد. اصلی ترین دلیل بروز این حالت ناهماهنگی در اطلاعاتی است که سیستم تعادلی بدن به مغز ارسال می کند. سیستم تعادلی بدن ما عمدتاً بر پایه ورودی های بصری (آنچه می بینیم) حس عمقی (موقعیت بدن در فضا) و دهلیزی (پیام های دریافتی از گوش داخلی در مورد حرکت و شتاب) عمل می کند. در یک محیط ثابت این اطلاعات با هم هماهنگ هستند. اما در هواپیما به خصوص هنگام برخاستن فرود یا مواجهه با تلاطم هوا این هماهنگی بر هم می ریزد. چشمان شما ممکن است محیط داخلی کابین را ثابت ببینند در حالی که مایع موجود در گوش داخلی شما حرکت و شتاب را حس می کند. این تضاد مغز را دچار سردرگمی کرده و منجر به بروز علائم بیماری حرکت از جمله سرگیجه و تهوع می شود. علاوه بر این عامل فیزیولوژیک عوامل روانی و محیطی نیز می توانند در بروز یا تشدید پرواز زدگی نقش داشته باشند. اضطراب و ترس از پرواز که یک واکنش ذهنی به شرایط سفر است می تواند با فعال کردن سیستم عصبی سمپاتیک علائمی مشابه بیماری حرکت ایجاد کند یا آن را بدتر سازد. کمبود خواب و خستگی قبل از سفر مصرف غذاهای سنگین چرب یا تند بوی نامطبوع داخل کابین هوای نامناسب یا کمبود اکسیژن و حتی تمرکز طولانی مدت بر روی یک نقطه ثابت در داخل کابین (مانند مطالعه یا تماشای صفحه نمایش) می توانند از دیگر عوامل مؤثر در ایجاد حالت تهوع در طول پرواز باشند. درک این دلایل به مسافران کمک می کند تا با اتخاذ تدابیر مناسب احتمال بروز این حالت ناخوشایند را به حداقل برسانند.
علائم حالت تهوع در پرواز یا پرواز زدگی
شناخت علائم پرواز زدگی یا بیماری حرکت در سفرهای هوایی برای مدیریت و کنترل بهتر آن بسیار مهم است. این علائم معمولاً به صورت ناگهانی ظاهر شده و می توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. شایع ترین و شناخته شده ترین علامت پرواز زدگی احساس تهوع است که می تواند از یک حس خفیف ناخوشی در معده شروع شده و تا استفراغ شدید پیشرفت کند. این حس تهوع اغلب با علائم دیگری همراه است که نشان دهنده واکنش بدن به ناهماهنگی حسی است. سرگیجه یکی دیگر از علائم رایج است که می تواند باعث احساس عدم تعادل یا سبکی سر شود. تعریق سرد به خصوص در ناحیه پیشانی و کف دست ها اغلب همراه با تهوع و سرگیجه رخ می دهد و نشانه ای از فعال شدن سیستم عصبی خودکار است. رنگ پریدگی صورت نیز در بسیاری از افراد دچار بیماری حرکت مشاهده می شود. برخی افراد ممکن است افزایش ترشح بزاق را تجربه کنند که پیش درآمدی برای استفراغ است. سردرد احساس خستگی و بی حالی و در موارد شدیدتر تنفس سریع یا دشواری در تمرکز نیز می توانند از علائم پرواز زدگی باشند. در کودکان ممکن است علائم به صورت بی قراری گریه خمیازه کشیدن بیش از حد و بی اشتهایی ظاهر شوند. شدت این علائم می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند مدت زمان پرواز میزان تلاطم هوا وضعیت روحی مسافر (مانند اضطراب) و حتی حساسیت فردی به بیماری حرکت قرار گیرد. درک این علائم به مسافران کمک می کند تا به سرعت واکنش نشان داده و از راهکارهای پیشگیرانه یا درمانی برای کاهش شدت ناراحتی استفاده کنند.
راه های جلوگیری از حالت تهوع در هواپیما
پیشگیری از بروز حالت تهوع در پرواز اولین و مؤثرترین گام برای داشتن سفری راحت و بدون دغدغه است. با رعایت مجموعه ای از نکات ساده قبل و حین سفر هوایی می توان تا حد زیادی از بروز این حالت ناخوشایند جلوگیری کرد یا شدت آن را به حداقل رساند. این راهکارها بر کاهش عوامل مؤثر بر ناهماهنگی حسی و همچنین مدیریت شرایط فیزیکی و روانی مسافر تمرکز دارند.
شب قبل از سفر خوب بخوابید
کیفیت خواب شما قبل از سفر هوایی نقش مهمی در پیشگیری از بروز حالت تهوع دارد. کمبود خواب می تواند سیستم عصبی شما را حساس تر کرده و آستانه تحمل شما را در برابر عوامل محرک بیماری حرکت کاهش دهد. وقتی بدن خسته است راحت تر تحت تأثیر ناهماهنگی های حسی قرار می گیرد. بنابراین اطمینان حاصل کنید که شب قبل از پرواز به میزان کافی و با کیفیت استراحت کرده اید. خواب کافی به آرامش سیستم عصبی کمک کرده و بدن شما را برای مقابله بهتر با شرایط پرواز آماده می سازد. سعی کنید حداقل ۷ تا ۸ ساعت خواب عمیق داشته باشید و از مصرف مواد محرک مانند کافئین یا الکل در ساعات پایانی شب قبل از سفر خودداری کنید.
از خوردن غذاهای سنگین و چرب خودداری کنید
نوع غذایی که قبل و حین پرواز مصرف می کنید تأثیر مستقیمی بر سیستم گوارشی و احتمال بروز تهوع دارد. غذاهای سنگین چرب پرادویه یا خیلی شیرین می توانند معده را تحریک کرده و هضم آن ها در شرایط تغییر فشار و حرکت هواپیما دشوارتر باشد. این مسئله می تواند به راحتی منجر به احساس سنگینی نفخ و در نهایت تهوع شود. توصیه می شود حداقل چند ساعت قبل از پرواز از مصرف چنین غذاهایی پرهیز کنید. در عوض غذاهای سبک کم چرب و زودهضم مانند نان تست بیسکویت های ساده میوه هایی مانند موز یا سیب و سوپ های رقیق انتخاب های بهتری هستند. مصرف مایعات کافی (ترجیحاً آب) نیز برای حفظ هیدراتاسیون بدن ضروری است اما از نوشیدنی های گازدار کافئین دار و الکلی خودداری کنید.
از پوشیدن لباس های تنگ بپرهیزید
راحتی فیزیکی در طول پرواز اهمیت زیادی دارد و می تواند بر وضعیت عمومی بدن و احتمال بروز بیماری حرکت تأثیر بگذارد. پوشیدن لباس های تنگ به خصوص در ناحیه کمر شکم و پاها می تواند جریان خون را محدود کرده و باعث احساس ناراحتی و فشار شود. لباس های تنگ می توانند تنفس شما را نیز محدود کرده و احساس تنگی نفس یا اضطراب را تشدید کنند که هر دو می توانند به بروز تهوع کمک کنند. برای پرواز لباس های گشاد راحت و از جنس الیاف طبیعی انتخاب کنید. این نوع لباس ها به بدن اجازه می دهند آزادانه نفس بکشد و جریان خون بهتری داشته باشد. همچنین استفاده از جوراب های فشاری (البته با مشورت پزشک به خصوص در پروازهای طولانی) می تواند به بهبود گردش خون در پاها کمک کند.
پرهیز از مطالعه
برای افرادی که مستعد بیماری حرکت هستند مطالعه کردن در حین پرواز می تواند یکی از عوامل اصلی ایجاد تهوع باشد. هنگامی که شما به یک کتاب یا صفحه نمایش در داخل کابین ثابت خیره می شوید چشمان شما پیام سکون را به مغز ارسال می کنند در حالی که گوش داخلی شما حرکت و تکان های هواپیما را حس می کند. این تضاد شدید بین ورودی های بصری و دهلیزی ناهماهنگی حسی را تشدید کرده و به سرعت منجر به سرگیجه و تهوع می شود. به جای مطالعه سعی کنید در طول پرواز چشمان خود را ببندید یا به یک نقطه ثابت در دوردست ترجیحاً افق بیرون از پنجره خیره شوید. نگاه کردن به افق به مغز کمک می کند تا یک نقطه مرجع ثابت برای درک حرکت پیدا کند و ناهماهنگی حسی کاهش یابد.
انتخاب صندلی مناسب
موقعیت صندلی شما در هواپیما می تواند تأثیر قابل توجهی بر میزان احساس تکان و حرکت و در نتیجه احتمال بروز تهوع داشته باشد. بخش هایی از هواپیما که نزدیک به مرکز ثقل و بال ها قرار دارند معمولاً کمترین میزان تکان را در طول پرواز تجربه می کنند. بنابراین اگر مستعد بیماری حرکت هستید سعی کنید صندلی هایی را در این نواحی رزرو کنید. صندلی های کنار پنجره نیز اغلب توصیه می شوند زیرا به شما امکان می دهند به بیرون نگاه کرده و افق را ببینید. دیدن افق به مغز کمک می کند تا حرکت واقعی هواپیما را درک کرده و ناهماهنگی بین آنچه چشم می بیند و گوش حس می کند کاهش یابد. از نشستن در صندلی های انتهایی هواپیما که بیشترین تکان را دارند خودداری کنید.
تنظیم تهویه هواپیما
کیفیت و جریان هوا در داخل کابین هواپیما نیز می تواند بر احساس راحتی شما و احتمال بروز تهوع تأثیر بگذارد. هوای مانده یا بوی نامطبوع می تواند حس ناخوشایندی ایجاد کرده و تهوع را تشدید کند. دریچه تهویه بالای سر شما که جریان هوای تازه را تأمین می کند یک ابزار ساده اما مؤثر برای بهبود وضعیت شماست. با تنظیم این دریچه به سمت صورت خود می توانید جریان هوای تازه و خنک را افزایش دهید. این کار نه تنها به شما کمک می کند تا احساس شادابی بیشتری داشته باشید بلکه می تواند بوهای ناخوشایند را نیز دور نگه داشته و به کاهش حس تهوع کمک کند. اطمینان از تهویه مناسب به خصوص در پروازهای طولانی تر اهمیت بیشتری پیدا می کند.
حفظ آرامش
عوامل روانی مانند اضطراب ترس از پرواز یا استرس می توانند به طور قابل توجهی علائم بیماری حرکت را تشدید کنند. وقتی شما مضطرب هستید بدن شما در حالت آماده باش قرار گرفته و سیستم عصبی بیشتر فعال می شود که این خود می تواند منجر به بروز علائمی مانند سرگیجه تعریق و تهوع شود. بنابراین تلاش برای حفظ آرامش در طول پرواز یک راهکار پیشگیرانه مهم است. قبل از پرواز از تکنیک های آرام سازی مانند تنفس عمیق مدیتیشن یا گوش دادن به موسیقی آرام بخش استفاده کنید. در طول پرواز سعی کنید افکار منفی را از خود دور کرده و بر جنبه های مثبت سفر تمرکز کنید. تکنیک های تنفس عمیق و منظم نیز می توانند به آرام کردن سیستم عصبی و کاهش اضطراب کمک کنند. یادآوری اینکه بیماری حرکت یک وضعیت موقتی است و با پایان پرواز از بین می رود نیز می تواند به مدیریت اضطراب کمک کند.
از هندزفری استفاده کنید!
گوش دادن به موسیقی آرام بخش یا پادکست در طول پرواز می تواند یک راهکار مؤثر برای پرت کردن حواس از تکان های هواپیما و کاهش اضطراب باشد. استفاده از هندزفری یا هدفون به شما کمک می کند تا صدای موتور و سایر صداهای محیطی کابین که ممکن است باعث استرس شوند را کاهش دهید. انتخاب موسیقی یا محتوایی که از آن لذت می برید و باعث آرامش شما می شود می تواند به ایجاد یک فضای ذهنی آرام و کاهش تمرکز بر حس حرکت کمک کند. این روش به خصوص زمانی مفید است که نمی توانید به بیرون نگاه کنید (مثلاً در صندلی های میانی یا شب ها) و به دنبال راهی برای سرگرم کردن ذهن و کاهش حساسیت به حرکت هستید.
راه های درمان حالت تهوع در هواپیما
حتی با رعایت تمام راهکارهای پیشگیرانه ممکن است در طول پرواز دچار حالت تهوع شوید. در چنین شرایطی راهکارهایی برای مدیریت و کاهش علائم وجود دارد که می توانند به بهبود حال شما کمک کنند. این روش ها شامل استفاده از درمان های طبیعی دارویی و همچنین تکنیک های فیزیکی هستند.
مصرف گیاهان دارویی
برخی گیاهان دارویی خواص ضد تهوع دارند و می توانند در کاهش علائم بیماری حرکت مؤثر باشند. زنجبیل یکی از شناخته شده ترین گیاهان در این زمینه است. این گیاه با تأثیر بر سیستم گوارشی و عصبی به آرام کردن معده و کاهش احساس تهوع کمک می کند. می توانید از آب نبات یا بیسکویت زنجبیلی استفاده کنید یا اگر امکان دارد چای زنجبیل بنوشید. نعناع فلفلی نیز یکی دیگر از گیاهان مفید است که می تواند به آرام کردن معده کمک کند. مکیدن آب نبات نعناع یا نوشیدن چای نعناع می تواند در کاهش حس تهوع مؤثر باشد. با این حال قبل از استفاده از هرگونه داروی گیاهی به خصوص اگر بیماری زمینه ای دارید یا داروی خاصی مصرف می کنید بهتر است با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
بیسکویت زنجبیلی
بیسکویت های زنجبیلی یک راهکار عملی و خوش طعم برای بهره مندی از خواص ضد تهوع زنجبیل در حین پرواز هستند. حمل آن ها آسان است و می توانید به راحتی در طول پرواز از آن ها استفاده کنید. جویدن و خوردن بیسکویت زنجبیلی به تدریج مقداری زنجبیل را وارد سیستم گوارشی شما می کند که می تواند به آرام کردن معده و کاهش حس ناخوشایند تهوع کمک کند. این روش به خصوص برای افرادی که نمی توانند از چای زنجبیل استفاده کنند یا طعم قوی آن را دوست ندارند مناسب است. اطمینان حاصل کنید که بیسکویت ها حاوی مقدار مناسبی زنجبیل طبیعی باشند تا اثربخشی لازم را داشته باشند.
استفاده از داروهای ضد تهوع
در مواردی که بیماری حرکت شدید است یا سابقه قبلی دارید ممکن است نیاز به استفاده از داروهای ضد تهوع باشد. این داروها معمولاً بدون نسخه در دسترس هستند اما مشورت با پزشک یا داروساز قبل از مصرف توصیه می شود به خصوص اگر بیماری خاصی دارید یا داروهای دیگری مصرف می کنید. داروهای آنتی هیستامین مانند دیمن هیدرینات (Dramamine) و مکلیزین (Antivert) از جمله رایج ترین داروهای ضد تهوع برای بیماری حرکت هستند. این داروها با تأثیر بر گیرنده های هیستامین در مغز و گوش داخلی به کاهش علائم سرگیجه و تهوع کمک می کنند. برخی از این داروها ممکن است باعث خواب آلودگی شوند که خود می تواند به آرامش در طول پرواز کمک کند. داروهای دیگری مانند اسکوپولامین نیز به صورت چسب پوستی موجود هستند که برای پروازهای طولانی تر کاربرد دارند و باید چند ساعت قبل از سفر استفاده شوند. مصرف داروی ضد تهوع معمولاً ۳۰ تا ۶۰ دقیقه قبل از پرواز برای اثربخشی بهتر توصیه می شود.
ماساژ نقاط فشار را امتحان کنید
برخی تکنیک های طب فشاری (Acupressure) می توانند در کاهش حالت تهوع مؤثر باشند. یکی از معروف ترین نقاط فشار برای بیماری حرکت نقطه P6 یا Neiguan است که در قسمت داخلی مچ دست حدود سه انگشت بالاتر از چین مچ بین دو تاندون اصلی قرار دارد. با استفاده از انگشت شست یا اشاره دست دیگر این نقطه را به آرامی اما محکم فشار داده و ماساژ دهید. این کار را می توانید برای چند دقیقه و در صورت لزوم تکرار کنید. مچ بندهای مخصوص بیماری حرکت نیز بر اساس همین اصل عمل می کنند و با ایجاد فشار مداوم بر این نقطه به پیشگیری یا کاهش تهوع کمک می کنند. این روش یک گزینه غیردارویی است که می توان آن را در هر زمانی از پرواز به کار برد.
تنظیم تنفس
هنگامی که احساس تهوع می کنید ممکن است تنفس شما سریع و سطحی شود. تمرکز بر تنفس و تنظیم آن می تواند به آرام کردن سیستم عصبی و کاهش شدت علائم کمک کند. سعی کنید به آرامی و عمیق نفس بکشید. از طریق بینی نفس بکشید برای چند ثانیه نگه دارید و سپس به آرامی از طریق دهان بازدم کنید. تکرار این الگو برای چند دقیقه می تواند به کاهش اضطراب و بهبود حال عمومی شما کمک کند. تنفس عمیق اکسیژن رسانی به مغز را بهبود بخشیده و می تواند حس سرگیجه را نیز کاهش دهد. سعی کنید در یک فضای آرام و با تمرکز بر روی دم و بازدم خود این تکنیک را انجام دهید.
جویدن آدامس یا آب نبات
جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات می تواند به چند روش به کاهش حالت تهوع در پرواز کمک کند. اولاً این کار باعث افزایش ترشح بزاق می شود که می تواند به آرام کردن معده کمک کند. ثانیاً فعالیت جویدن یا مکیدن می تواند حواس شما را پرت کرده و تمرکز ذهنی را از حس ناخوشایند تهوع دور کند. آب نبات های با طعم نعناع یا زنجبیل به دلیل خواص طبیعی این گیاهان در کاهش تهوع ممکن است اثربخشی بیشتری داشته باشند. این یک راهکار ساده و در دسترس است که می توانید به محض احساس اولین علائم تهوع آن را امتحان کنید.
اقدامات بعد از پرواز برای بهبود حال عمومی
حتی پس از فرود هواپیما ممکن است برخی از علائم بیماری حرکت برای مدتی ادامه داشته باشند. بدن شما نیاز به زمان دارد تا دوباره با محیط ثابت و گرانش زمین سازگار شود. انجام برخی اقدامات ساده پس از پرواز می تواند به تسریع روند بهبود و بازگشت به حال عمومی طبیعی کمک کند. اول از همه به محض رسیدن به مقصد در صورت امکان کمی استراحت کنید. دراز کشیدن در یک محیط آرام و بدون حرکت به سیستم تعادلی بدن شما اجازه می دهد تا دوباره تنظیم شود. حتی یک چرت کوتاه می تواند خستگی ناشی از پرواز و بیماری حرکت را کاهش دهد. دوم به تغذیه خود توجه کنید. از خوردن غذاهای سنگین و چرب بلافاصله پس از پرواز خودداری کنید. غذاهای سبک مانند سوپ نان تست یا میوه های تازه برای شروع مناسب تر هستند و به معده اجازه می دهند به تدریج به حالت عادی بازگردد. نوشیدن مایعات کافی به خصوص آب و آبمیوه های طبیعی برای جبران کم آبی احتمالی در طول پرواز و کمک به تنظیم فشار خون و بهبود حال عمومی بسیار مهم است. از مصرف الکل و کافئین بلافاصله پس از پرواز خودداری کنید زیرا می توانند علائم را تشدید کنند. قدم زدن در هوای تازه در صورت امکان می تواند به بهبود گردش خون و حس تعادل کمک کند. اگر علائم تهوع یا سرگیجه شدید پس از چند ساعت همچنان ادامه داشت یا بدتر شد بهتر است با پزشک مشورت کنید زیرا ممکن است نشانه ای از مشکل دیگری باشد که نیاز به بررسی تخصصی دارد. به طور کلی صبوری استراحت و مراقبت از خود پس از پرواز کلید بهبود سریع تر از اثرات بیماری حرکت است.
چه کسانی دچار پرواز زدگی یا حالت تهوع در هواپیما می شوند؟
پرواز زدگی می تواند هر فردی را تحت تأثیر قرار دهد اما برخی افراد مانند کودکان زنان (به خصوص در دوران بارداری) و افرادی که سابقه بیماری حرکت در سایر وسایل نقلیه را دارند بیشتر مستعد آن هستند. همچنین اضطراب و خستگی نیز ریسک را افزایش می دهند.
بهترین صندلی در هواپیما برای جلوگیری از حالت تهوع در هواپیما کدام است؟
صندلی های روی بال هواپیما یا نزدیک به مرکز ثقل کمترین تکان را دارند و بهترین گزینه برای افراد مستعد تهوع هستند. همچنین صندلی کنار پنجره که امکان دیدن افق را فراهم می کند می تواند به کاهش علائم کمک کند.
قرص ضد استرس و ضد تهوع برای پرواز چیست؟
داروهای رایج ضد تهوع برای پرواز اغلب از دسته آنتی هیستامین ها مانند دیمن هیدرینات (دِرامامین) یا مکلیزین هستند که می توانند باعث خواب آلودگی و کاهش اضطراب نیز شوند. برای پروازهای طولانی تر چسب اسکوپولامین نیز استفاده می شود. مشورت با پزشک قبل از مصرف ضروری است.
اگر هیچ یک از راهکارهای پیشگیری موثر نبود چه کنیم؟
در صورت عدم اثربخشی راهکارهای پیشگیری می توانید از داروهای ضد تهوع مناسب با مشورت پزشک استفاده کنید. همچنین تمرکز بر تنفس عمیق ماساژ نقطه فشار P6 در مچ دست و استفاده از آب نبات یا آدامس می تواند به مدیریت علائم کمک کند.
کیسه حالت تهوع هواپیما کجاست ؟
کیسه های حالت تهوع معمولاً در جیب صندلی جلوی شما یا در قسمت پشتی صندلی تعبیه شده اند. مهمانداران پرواز نیز در صورت نیاز می توانند این کیسه ها را در اختیار شما قرار دهند.